بازنمایی کنشگران اجتماعی در رمان الطلیانی بر اساس رهیافت ون‌لیوون

چکیده مقاله

تحلیل انتقادی گفتمان رویکردی نوین در حوزه‌ی تحلیل گفتمان است که به بررسی و کشف روابط قدرت پنهان و ایدئولوژی در پس پرده‌ی متون می‌پردازد. بانیان تحلیل انتقادی گفتمان بر این باورند که زبان به مثابه کنشی اجتماعی، نقش مهمی در برساخت هویّتها، روابط و جهان اجتماعی ایفا می‌کند و در ارتباط تنگاتنگی با قدرت و ایدئولوژی قرار دارد. هدف این پژوهش آن است که با روش توصیفی-تحلیلی و با در پیش‌گرفتن رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان بر اساس الگوی نشانه معناشناختی ون لیوون، به بازنمایی کنشگران اجتماعی در رمان الطلیانی (2014) اثر «شکری المبخوت» ناقد، ادیب و نویسنده‌ی تونسی پرداخته؛ تا ایدئولوژی ودیدگاههای فکری و اجتماعی وی را تبیین وآشکار سازند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که شکری المبخوت در متن روایی- سیاسی و اجتماعی خود، کنشگران اجتماعی را با شیوه‌های متفاوتی بازنمایی کرده‌است. عبدالناصر و زینت در آغاز کنشگرانی فعال و پویا در تمام فرآیندهای رفتاری، احساسی و گفتاری بازنمایی شده‌اند؛ امّا در پایان داستان، هردو از اهداف و آمال و آرمان‌های خود دست کشیده، کنشگران و شخصیت‌هایی منفعل، کنش پذیر و ستمدیده نمایانده می‌شوند. رهبران دو گفتمان ، حاکمیت تونس و جنبش النهضه نیز با هویت متفاوتی بازنمایی می‌شوند؛ رهبران حکومت تونس اغلب با صریح‌ترین مؤلفه‌ یعنی نام‌دهی بازنمایی شده، رهبران جنبش النهضه با پوشیدگی و کتمان‌سازی تصویر و با رویکردی منفی در تقابل با اسلام گرایان به برجسته‌سازی کنش‌های منفی آنان پرداخته‌شده‌است. نویسنده، شخصیت کنشگران سیاسی را به صورت رمزی، کنایی و استعاری به تصویر می‌کشد تا به اقناع هرچه بیشتر بر مخاطب خود دست یابد.