نشانه معناشناسی گفتمان عاطفی در داستان «اللص و الکلاب » اثر مجیب محفوظ

چکیده مقاله

نظام عاطفی از جمله گفتمان¬هایی است که در چارچوب الگوی نشانه- معناشناسی مورد بررسی قرار می¬گیرد. در این نظام جریان تولید معنی با شرایط حسی ادراکی شوشگر پیوند می¬خورد و نشانه- معناها به گونه¬های پویا، متکثر و چند بعدی تبدیل می¬شوند که با کنترل نظامی خاص و طی یک فرآیند گفتمانی بروز می¬یابند. در این راستا هدف از انجام پژوهش حاضر آن است که بر مبنای روش نشانه معناشناسی گفتمانی ضمن تبیین فرآیند عاطفی داستان «اللص و الکلاب»، نقش این فرآیند در سبک حضور شوشگر و تحول شرایط گفتمانی شرح داده شود. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد؛ نظام عاطفی این داستان مبتنی بر شوش است. احساسات و شوش¬های حاکم بر رمان که خشم و ناامیدی از برجسته¬ترین آن به شمار می¬رود طی جریانی معنادار و منطقی، نظام عاطفی گفتمان را ایجاد نموده¬اند. وقوع دو رخداد در زندگی شوشگر- خیانت نزدیکان و شکست در انتقام از خیانتکاران- با تاثیر بر باورها و تغییر عواطف در روند گفتمان نقشی بسزا داشته¬اند، همچنان¬که در ارزش¬های حاکم بر متن، دگرگونی¬های اساسی وارد آورده¬اند. در بخش¬های آغازین متن، عاطفه خشم ضمن آنکه حضور مستمر و پویای شوشگر را در پی داشته، موجب شکل¬گیری ارزش انتقام در گفتمان شده¬است. در بخش¬های پایانی، احساس ناامیدی منجر به گوشه¬نشینی و غیاب گفته¬پرداز از صحنه رویدادها شده و کارکرد ارزشی متن را از انتقام به تسلیم و ناتوانی تبدیل نموده¬است