بررسی منظورشناسانۀ برهان¬های زبانی احادیث پیامبر

چکیده مقاله

منظور شناسی که به بررسی کلام میان متکلم و مخاطب در جهت ایجاد انگیزه ارتباطی معین بین طرفین اشاره دارد، از جمله مبانی¬ای است که در علم زبان شناسی نوین دارای جایگاه ویژه¬ای است. « اقناع» که فرآیندی ارتباطی- زبانی است؛ بر پایۀ هدفی مشخص و نقطۀ غایی هر گفتمان است. پیامبر در گفتمان-های خود از برهان¬های زبانی در جهت جذب مخاطب چنان استفاده نموده است که انسان با وجود اینکه گوینده آنها ' بشر' است، به آسمانی بودن آن سخنان اذعان نموده است. این پژوهش بر آن است تا با رویکرد کاربردشناسی و توصیفی، جنبه¬های برهان زبانی را در گفتمان¬های رسول اکرم (ص) مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که « مقدمه»های برهانی خطبه پیامبر که حول محور دین جدید است؛ گوش مخاطبین را به شنیدن سخنان وی تیز می¬نمود و عقل و عاطفه آنان را تسخیر می¬کرد. وی با بازکردن فضای گفت و گوی در گفتمان¬ها، فضای حاکم بر آنها که برهان یک طرفه بود را به برهان گفت و گویی کشاند. او با استفاده از « تکرار» که کاربستی ارتباطی اقناعی است؛ کلام خود را در ذهن مخاطب تثبیت می¬نمود.