The Application of Historical Semantics in Meaning Analysis of Hanīf in the Quran

چکیده مقاله

واژۀ «حنیف» از جمله مفردات قرآنی است که علی‌رغم اتفاق‌نظر مفسران و لغت‌شناسان قرآنی در معنای آن، اما در بعد معناشناسی آن اختلاف‌نظر جدی بین علما و اندیشمندان اسلامی از یک طرف و واژه‌پژوهان زبان‌های سامی و مستشرقان از طرف دیگر وجود دارد. با اندکی تأمل و دقت در آثار و مکتوبات لغت‌شناسان و علمای غیرمفسر و غیر قرآن‌پژوه نیز آراء و نظراتی متفاوت و ضد و نقیض نیز قابل پی‌جویی است که همگی نشان از پیچیدگی معنایی این مفرده دارد. در این مقاله بر آن هستیم تا همۀ آراء و نظرات متفاوت اندیشمندان فوق‌الذکر را گردآوریم و با بهره‌گیری از نظریه های معناشناسی تاریخی این اختلاف را ریشه‌یابی و تبیین علمی کنیم. بر این اساس معنای واژۀ «حنیف» در دستگاه تصوری علمای مسلمان متأثر از معناسازی جدید قرآنی این واژه، معنایی متفاوت از دستگاه تصوری جاهلی، یهودی و مسیحی دارد و واژۀ «حنیف» پس از بهینه‌سازی معنایی توسط «قرآن» در بین مسلمان مسیر معنایی کاملاً متفاوت از معنای متداول در بین جاهلیت، یهودیت و مسیحیت یافته است.