ابونصر الضبی؛ محدثی ناصبی در سلسله مشایخ صدوق

Abstract

ابن‌بابویه به‌عنوان محدث بزرگ عالم تشیع همواره در سفرهای خود از علما و مشایخ بسیاری با اندیشه‌های مختلف شیعی و غیر شیعی بهره برده است. در این میان وجود یکی از نواصب که صدوق با تعابیر «ما رایت انصب منه» از او یاد نموده؛ ذهن‌ها را در چرایی و چگونگی بهره‌گیری از این مشایخ به خود مشغول می‌کند. «ابونصر احمد بن الحسین الضبی» با چنین وصفی در 4 اثر صدوق حضور دارد لیک در آثار رجالی بسیار ناشناخته است. این پژوهش بر آن است تا با واکاوی آثار و اخبار ضبی با شیوه‌ای توصیفی، تحلیلی فهم بهتری از نگاه ابن‌بابویه و هم‌عصران او از این شخصیت به دست دهد. روایات ضبّی در موضوعات مختلف گاه مورد استناد فقها-حتی امامیه- قرارگرفته چنانکه نقل فضایل اهل‌بیت نیز در روایات او بسیار به چشم می‌خورد. این پژوهش اخبار ضبی در منابع شیعه را از احادیث منتقله ای معرفی می‌کند که پسینیان صدوق تنها با نگاه به منبع صدوق بدین اخبار رنگ و بوی شیعی داده و حتی در منابع فقهی خود از آن بهره برده‌اند. در این مسیر با کاوش در محیط و فرهنگ نیشابور و مشایخ و شاگردان ابونصر اطلاعات جدیدی را در اختیار ما قرار می‌دهد.