تاریخ‌گذاری روایت «إِنِّی أُوتِیتُ الْکِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ» با تکیه بر روش «تحلیل اسناد و متن»

Abstract

دو دهه پایانی قرن بیستم، مقارن با شروع مطالعات روشمند در فهم حدیث با روش تحلیل اسناد ـ متن در غرب است. با بهره‌گیری از روش تحلیل اسناد ـ متن در بررسی روایت «إِنِّی أُوتِیتُ الْکِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ»، جنبه کاربردی و محتوایی این روایت را تا حدودی می‌توان روشن کرد. این پژوهش ضمن تبیین علمی روش تحلیل اسناد ـ متن در بررسی احادیث، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که مطابق آموزه‌های نبوی چه مضامینی محوریت حدیث «إِنِّی أُوتِیتُ الْکِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ» را تشکیل داده‌اند؛ ازاین‌رو در قالب روش توصیفی ـ تحلیلی، پس از تقریر نظریه‌هایی در تفسیر این حدیث، سیر تطور آن و کشف معنای اصلی متن این روایت در بافت تاریخی‌اش بررسی خواهد شد. بررسی متنی ـ اسنادی این روایت گویای آن است که مضمون وحی بیانی به‌مثابه پربسامدترین مضمون در تفسیر این حدیث، تنها یک اقتضای عصری نبوده است، بلکه نشان‌دهنده یک ضرورت و رهنمود پیامبر (ص) درباره لزوم توجه به وحی بیانی است؛ همچنین بعد از بررسی سندی و متنی پنج نمونه مشهود و بارز این حدیث در جوامع روایی ولو به‌رغم شهرتش، چنین به نظر می‌رسد که این حدیث نمی‌تواند دلیلی جامع و صحیح برای وحیانی دانستن سنت به حساب آید.