تبیین چگونگی و روش های عسقلانی در لسان المیزان بر رد و نقد منقولات ذهبی در میزان الاعتدال

Abstract

ابن‌حجر عسقلانی از رجالیون شهیر اهل‌سنت در قرن هشتم و نهم هجری‌قمری است. از جمله آثار مهم او در حوزۀ علم رجال، کتاب «لسان‌المیزان» می‌باشد که آن را ناظر بر«میزان‌الاعتدال فی نقد‌الرجال» شمس‌الدین ذهبی نگاشته است. هرچند در نگاه اول ممکن است تصور ‌شود لسان‌المیزان تنها ذیل و مستدرکی بر کتاب ذهبی است؛ اما بررسیِ محتوای کتاب حاکی از آن است که مؤلف در نگارش لسان‌المیزان، در موارد متعددی به نقادی کلام ذهبی پرداخته است. اینکه عسقلانی چگونه و با چه شیوه‌هایی کلام ذهبی را نقد نموده، پرسش اصلی پژوهشِ‌فراروی است. بر ایناساس، نویسندگان در پی پاسخ به این سؤال، با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانه‌ای به کاوش در لسان‌المیزان پرداخته و به این نتیجه دست یافته‌اند که: عسقلانی در جهت نقادیِ کلام ذهبی، از روش‌های گوناگونی همچون: مراجعه به اصل منبعِ مورد استفادۀ ذهبی؛ توجه به عدم تطابق گفتار و عمل ذهبی؛ ارائه دلیل جهت تضعیف برخی نقدهای ذهبی بر روایات؛ عدم توجه ذهبی به ناقل اصلی کلام؛ تبیین خطاهای ذهبی در تمییز راوی مشترک؛ آشکارسازی بی‌توجهیِ ذهبی بر وقوع تصحیفات در اسامیِ برخی راویان؛ تبیین اطلاعات رجالیِ مبهم ارائه شده از سویِ ذهبی، بهره برده است.