بازشناسی هویت رجالی و میراث حدیثی احمد بن حسن قطان

Abstract

احمد بن حسن قطان از محدثان بزرگ اصحاب الحدیث در قرن چهارم در شهر ری مورد عنایت خاص شیخ صدوق، در قرن چهارم قرار گرفت. شیخ صدوق با استفاده از مرویّات وی، روایات ارزشمند این عالِم اهل تسنن را در مکتوبات حدیثی خویش وارد نمود. احادیث مرویّ از احمد بن حسن قطان بیشتر در مباحث قضاوت و فضایل اهل بیت علیهم السلام بوده و سهم قابل توجهی از میراث حدیثی مکتب حدیثی ری از وی به آثار صدوق منتقل شده است . روایاتی که صدوق از او نقل می کند بیشتر رنگ و بوی کلامی داشته و به باورهای شیعی صحه می گذارد و احتمال امامی مذهب بودن وی وجود دارد اما توصیفاتی که صدوق از او دارد ما را در مذهب او دچار تردید می‌کند. صدوق از وی به عنوان «شَیْخٌ لِأَهْلِ الْحَدِیث‏» یا «“العدل”‏» یاد می کند و این دو مفهوم پرسش های گوناگونی دربرابر وثاقت و مذهب این محدث مجهول الحال می گشاید. " قطّان رازی" از بزرگان اصحاب حدیث اهل سنت از یک سو و علاقمند به اهل بیت بوده و از طرفی دیگر این مختصات وی، موجب توجه صدوق به وی شده است. در قرون بعد احادیث قضاوت وی مورد توجه علمای امامیه قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به نسب، مذهب و گونه شناسی روایات او در آثار صدوق پرداخته است. پیگیری داده های صدوق از قطان، اطلاعات ارزشمندی از این محدث گمنام و ناشناخته ارائه می‌دهد در عین حالی که نوعا کتب رجالی اطلاعات چندانی از او ارائه نداده‌اند.