تبیین و نقد مفهوم قدرت مطلق خداوند در تئودیسه‌ی جان هایگن

چکیده مقاله

مطلق بودن قدرت خداوند، از جمله اوصافی بوده و هست که، سازگاری آن با دیگر اوصاف او و نیز با پدیده‌های مختلف بشری و طبیعی، برای فیلسوفان و الهی‌دانان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در جستار حاضر، به تحلیل و تبیین مفهوم قدرت مطلق خداوند از منظر یکی از اندیشمندان در الهیات مسیحی و فلسفه‌ی دین معاصر، یعنی جان هایگن، توجه شده است که تاکنون در پژوهش‌های حوزه‌ی فلسفه‌ی دین به طور جدی و مستقل، از آن سخنی به میان نیامده است. هایگن برای یافتن برون‌رفتی از مسأله‌ی شر، مفهوم قدرت مطلق را با نگاهی تاریخی مورد توجه قرار می‌دهد و با نقد راه‌حل‌های سنتی برای این مسأله، تلاش می‌کند تا مفهوم قدرت مطلق الهی را بر اساس الهیاتِ عشق و خیرخواهی، تبیین کند تا بتواند برون‌رفتی برای مسأله‌ی شر بیابد. رویکرد او در این مسأله، به رویکرد الهیات پویشی نزدیک می‌شود و لذا برخی نقدهای وارد بر الهیات پویشی، به دیدگاه هایگن نیز وارد می‌شود. امتناع پرستش خداوند، پذیرفتن استقلال در قدرت تأثیرگذاری نیروهای متافیزیکی بر جهان و تقابل متافیزیکیِ آنها با قدرت خداوند و محدود و متناهی شدن قدرت خداوند، از جمله نقدهایی است که می‌توان به تبیین هایگن از مفهوم قدرت مطلق خداوند، مطرح نمود. در جستار حاضر تلاش شده تا بر اساس منابع مرتبط با مفهوم قدرت مطلق در الهیات مسیحی و نیز اندک منابعی که به بیان دیدگاه هایگن اختصاص یافته‌اند، تبیین جامعی از رویکرد او همراه با نقد و بررسی از منظر الهیات فلسفیِ اسلامی ارائه گردد.