عیب شناسی قالی و مطالعه تطبیقی هنر رفوگری در مناطق صاحب سبک رفو در ایران

چکیده مقاله

قالی، یکی از مهمترین آثار فرهنگی-تاریخی و از دستبافته های اصیل ایرانی است که سابقه ی تولید چند هزار ساله دارد. برای قالی ایران که دارای سه شاخصه ی مهم طرح و نقش، رنگ و شیوه های بافت است، چهار اصالت در نظر گرفته شده است که، هر یک معرف فرهنگ، جغرافیا، ظرافت و روش بافت قالی است، لذا اصالت در قالی ایران به، اصالت مواد مصرفی، اصالت طرح، اصالت رنگ و اصالت تکنیک بافت تقسیم بندی می شود. تکنیک بافت، در دو بخش تخت باف و لول باف و هر یک از این گونه ها به ترتیب، پود سفت و پود شل برای تخت باف، همچنین نیم لول و تمام لول برای شیوه لول باف گروه بندی می شود. لذا شیوه ها و ابزار بافت و نقوش و مواد اولیه بافت در مراکز مختلف بافت قالی تفاوت دارد. عملیات رفوی قالی که از زیر مجموعه های این هنر – صنعت محسوب می گردد نیز متناسب با شاخصه های یاد شده انجام می گیرد. بنابراین در پژوهش کاربردی حاضر با هدف تدوین روش های رفوی قالی ایران همچنین ثبت ملی این هنر- صنعت، به کمک روش کتابخانه ای، عیوب و سطح بندی عیوب در قالی ایران و سپس گروه بندی عیوب در حوزه ی رفوی قالی و در ادامه ابزار رفو و تعریف هر عیب، مورد مطالعه و تدوین قرار گرفت همچنین در بخش مطالعات میدانی پس از انتخاب هفت شهر دارای سبک رفوی قالی، شیوه رفوی هر یک از عیوب دسته بندی شده، در شهرهای مورد نظر، با روش پیمایشی و با استفاده از شیوه مصاحبه و با رویکرد مطالعه ای تطبیقی، به نگارش در آمد. نتایج پژوهش حاضرنشان داد در شهرهای هدف، اگرچه تا حدی رفوگری قالی از رونق پیشین خود افتاده است، با این حال معیشت جمعی از مردم چه در روستاها و چه شهرها، وابسته به این هنر- صنعت سنتی است. همچنین تداوم داشتن این هنر-صنعت ملی می تواند باعث ماندگاری بسیاری از باورها و هنرهای دیگر مردمان، این مناطق گردد، از دیگر نتایج این پژوهش، تدوین روش رفوی معایب قالی ایران و اقدام در راستای ثبت ملی شیوه رفوی قالی در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، کاشان، قم وتبریز بود.