بررسی نظام معماری و تناسبات هندسی حیاط مرکزی و جدارههای آن در خانههای تاریخی کاشان (مورد مطالعه: ده خانۀ تاریخی دورۀ قاجار شهر کاشان)

Abstract

استفاده از پیمون و هندسه در طراحی ساختمانها از گذشته در معماری ایران رواج داشته است. در معماری مرکز فلات ایران، خانه از اجزای گوناگونی تشکیل شده است که از مهمترین آنها میتوان به حیاط مرکزی اشاره کرد. خانههای واقع در محدوده تاریخی شهر کاشان نیز از این امر مستثنی نیست و اکثر قریب بهاتفاق آنها حیاط مرکزی دارند که بر اساس مطالعات انجام شده، این حیاطها بر اساس هندسه و تناسبات شکل گرفتهاند. هدف از این پژوهش، استخراج نظامهای معماری و تناسبات هندسی به-کار گرفته شده در طراحی حیاط مرکزی خانههای تاریخی کاشان و بررسی میزان فراوانی آنها است. این پژوهش بر پایۀ روش تحلیل نظامهای معماری و تناسبات هندسی، حیاط مرکزی و جدارههای مشرف به آن را در ده خانه تاریخی کاشان مورد تجزیهوتحلیل قرار داده است. ابتدا با بررسی نظامهای معماری و تناسبات هندسی، سه نظام معماری چهار و پنج و شش و سه تناسب هندسی 3 و √ 4 بهعنوان اصول هندسی شاخص برگزیده میشوند؛ سپس با توجه به این اصول، نقشۀ حیاط مرکزی ده خانۀ دورۀ √ ،2√ قاجاریه کاشان، مورد تجزیهوتحلیل قرار میگیرند. نتایج این پژوهش نشان میدهند که در طراحی و ساخت حیاط خانههای کاشان از نظامهای معماری و تناسبات هندسی یادشده با فراوانی متفاوت استفاده شده است. نظام معماری چهار و شش با فراوانی 15 و تناسب √ 3 با فراوانی 9 بیشترین کاربرد را داشتهاند و حیاط خانۀ عباسیان با بهرهگیری از 14 نظام معماری و تناسب هندسی، غنیترین خانه به لحاظ بهکارگیری اصول هندسی محسوب میشود.