تبیین مبانی نقد حکمی هنرمندمحور در مثنوی معنوی

Abstract

مباحث مربوط به نقد هنر، فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی هنر، بیشتر در نوشته‌های متفکران و اندیشمندان غیر ایرانی دیده می‌شود. در برخی از متون و منابع کهن ایرانی، می‌توان مطالب و مباحثی درباره‌ اثر هنری، هنرمند و مخاطب اثر یافت. یکی از این منابع، مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است. در این کتاب به صورت پراکنده و نامنسجم، ابیاتی وجود دارد که می‌توان از آن، مباحث مربوط به اثر هنری و هنر را استخراج کرد. هدف از نگارش این مقاله، تحلیل ابیات مثنوی معنوی، برای تبیین مبانی نقد حکمی هنر است. در این مقاله که به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است، ابتدا ابیات مرتبط با هنر و هنرمندی از مثنوی استخراج و سپس، رمزگذاری و تحلیل شده است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و ابزار آن، شناسه‌برداری بوده است. جامعه پژوهش، ابیات مثنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است، که به روش هدفمند، نمونه‌گیری شده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان می­دهد که هنرمند، به عنوان سرچشمه اثر هنری نیز مطرح است. هنرمند در خلق اثر، با دو مرحله درون تابی و برون تابی سر و کار دارد. در مرحله دریافت (درون تابی)، او باید دل خود را صیقلی کند تا نقوش را دریافت کند و در مرحله آفرینش(برون تابی)، باید آموزش ببیند و با مواد و مصالح آشنایی کامل داشته باشد. هنرمند باید اهل ابداع باشد؛ یعنی دارای شیوه­ای شخصی باشد و از تقلید بپرهیزد.