طبیعت‌گردی (ژئوتوریسم و بیوتوریسم): راهبرد پایدار مدیریت بهره‌وری اکوسیستم

Abstract

قلمرو سرزمینی ایران دارای فرصت‌های متعدد جهت بهره‌برداریهای اقتصادی پایدار است، اما دیدگاه فکری و عملکردی مدیران و برنامه‌ریزان در دهه‌های گذشته عمدتاً انسان محور بوده است. این تفکر و رفتار اگرچه در کوتاه مدت باعث رفع نیازها شده، اما در بلندمدت تخریب طبیعت را به دنبال داشته و ناپایدار هستند. لذا هدف از این پژوهش معرفی طبیعت‌گردی در قالب دو گونه ژئوتوریسم و بیوتوریسم به منزله راهبرد پایدار مدیریت بهره‌وری اکوسیستم می‌باشد. پژوهش پیش‌رو از نوع مطالعات مروری است و مباحث آن بر تبیین اصول موضوعه طبیعت‌گردی مسئولانه و مقایسه با روش‌های معمول بهره‌برداری از اکوسیستم‌های طبیعی از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده‌های میدانی و تبیین تجربیات علمی بنیان نهاده شده است. نتایج نشان داد پیامدهای نامطلوب و مخرب عملگرهای ناشی از دیدگاه انسان محور، نفس‌های طبیعت را به شماره انداخته است. بنابراین برای ترمیم و تداوم حیات طبیعت و بقاء زیستی نوع بشر، تغییر دیدگاه از انسان محور به طبیعت محور و به تبع آن تغییر فعالیت‌های اقتصادی ناپایدار به رفتارهای حفاظتی الزامی است. در این رأستا تنها فعالیتی که می‌تواند نقش دوجانبه بهره‌وری پایدار و محافظت از اکوسیستم را توأمان ایفا کند طبیعت‌گردی است. لذا پیشنهاد می‌شود به جای رفتارهای معمول ناپایدار در اکوسیستم‌های طبیعی، به سمت فعالیت‌های پایدار حفاظتی نظیر اکوتوریسم، ژئوتوریسم، بیوتوریسم و گردشگری تندرستی در قالب اسپاهای طبیعت ‌درمانی تغییر رویه داد. تمام اکوسیستم‌های گستره‌ی جغرافیایی ایران چنین قابلیت‌هایی را دارند و نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی پایدار توسعه طبیعت‌گردی مسئولانه هستند.