ارزیابی قابلیت توسعۀ طبیعت‌گردی بر مبنای عیارسنجی اکولوژیکی و مدیریتی در زیستگاه حیات وحش عباس‌آباد

Abstract

رشد قابل‌توجه طبیعت‌گردی در عصر حاضر، ناشی از جایگاه ویژۀ آن در مجامع علمی و اقتصادی و همچنین اثرگذاری در نگرش‌های مثبت محیط‌زیستی، توسعۀ پایدار و درآمدزایی است. در این زمینه، گردشگری در مناطق حفاظت‌شده به‌عنوان یکی از زیربخش‌های مهم طبیعت‌گردی، راهی برای حفاظت از چشم‌اندازها، تنوع زیستی و ذخایر طبیعی محسوب می‌شود که به‌تبع آن، وجود یک سامانۀ قابلیت‌سنجی طبیعت‌گردی را در چنین پهنه‌هایی اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. لذا پژوهش پیش‌رو با استفاده از بررسی‌های میدانی و روش تدوین پرسشنامه، به ارزیابی قابلیت توسعۀ طبیعت‌گردی در پناهگاه حیات‌وحش عباس‌آباد پرداخته است. دراین‌خصوص با استناد به پیمایش‌های میدانی و نظر کارشناسان در قالب پرسشنامه، از مجموع امتیاز معیارهای علمی و مکمل، ارزش اکولوژیکی زیستگاه و سپس ارزش مدیریتی آن نیز از حاصل‌ جمع امتیاز معیارهای حفاظت و بهره‌وری به‌دست آمد. درنهایت از مجموع امتیاز ارزش‌های اکولوژیکی و مدیریت، امتیاز نهایی زیستگاه محاسبه شد. نتایج نشان داد که پناهگاه عباس‌آباد با کسب امتیاز 06/15، دارای پتانسیل زیاد توسعه طبیعت‌گردی پایدار است. امتیاز معیارهای اکولوژیکی و مدیریتی به‌ترتیب 05/9 و 01/6 به‌دست آمد که بیشترین امتیاز به میزان 55/93‌درصد به معیار مکمل تعلق دارد. در معیار علمی شاخص‌های وجود گونه‌های جانوری و گیاهی کمیاب و جاذبه‌های زیستی و پدیده‌های زمین‌گردشگری معرفی‌شده در مجلات به‌ترتیب با مقادیر 1 و 5/0 حداکثر امتیاز را به‌دست آوردند. شاخص ارزش زیستی نیز در معیار مکمل با امتیاز 5/1 بیشترین ارزش را کسب کرد. در معیار بهره‌وری حداکثر امتیاز با مقدار 1 به شاخص حفاظت‌های حقوقی و اعمال محدودیت‌های بهره‌وری اختصاص یافت و شاخص استفاده از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی موجود نیز کمترین امتیاز را کسب کرد که به عدم شناخت و تبلیغ جاذبه‌ها ارتباط دارد. بنابراین در صورت شناساندن ارزش‌های اکولوژیکی و مدیریتی پناهگاه حیات‌وحش عباس‌آباد و برنامه‌ریزی متناسب با توانمندی‌های آن، این زیستگاه می‌تواند به یکی از مقاصد مهم طبیعت‌گردی تبدیل شود.