بررسی توزیع فضایی عوامل مؤثر بر فرسایش ‏پذیری خاک در منطقۀ خور و بیابانک

Abstract

در حال حاضر فرسایش یکی از معضلات مهم زیست‏ محیطی حوضه‏ های آبخیز ایران به‏ شمار می‏ رود و تعیین میزان رسوب و فرسایش ‏پذیری خاک برای حفاظت و مدیریت منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر ارزیابی توزیع فضایی فرسایش‏ پذیری خاک در منطقۀ خور و بیابانک و ارتباط آن با برخی خصوصیات فیزیکی خاک با استفاده از روش‏های زمین‏ آمار است. بدین‌منظور تعداد 33 نمونه خاک در امتداد سه ترانسکت از واحد پلایا تا کوهستان برای تعیین مقادیر مؤلفه‏ های ماسه، رس، سیلت، کربن آلی و مواد آلی، از عمق صفر تا 50 سانتی‌متری برداشت شد. سپس از طریق روش‏های آزمایشگاهی مقادیر پارامترهای یادشده اندازه‏ گیری شد و مقدار عامل فرسایش ‏پذیری (K) و شاخص فرسایش ‏پذیری خاک (SEI) محاسبه شد. درنهایت، به‌منظور بررسی توزیع فضایی پارامترهای یادشده انواع روش‏های میان‌یابی آزمایش و مناسب‏ترین روش انتخاب شد. نتایج نشان داد برای توزیع فضایی مؤلفه‏ های ماسه، رس و عامل K، روش تابع پایۀ شعاعی بهترتیب ‏ باRMSE 27/3، 22/3 و 0036/0، برای مؤلفه‏ های کربن و مادۀ آلی روش کریجینگ ساده به‏ ترتیب با RMSE 34/0 و 59/0، برای سیلت روش کریجینگ معمولی با RMSE 88/0، و برای شاخص SEI روش کریجینگ جهانی با RMSE 0014/0 مناسب‏ترین روش‏های میان‏یابی شناخته شدند. درنهایت، کمترین و بیشترین مقادیر عامل K با 025/0 و 07/0 تن در ساعت بر مگا‌ژول میلی‏متر و همچنین کمینه و بیشینۀ شاخص SEI با مقادیر 03/0 و 07/0 به‏ ترتیب در قسمت‏های شرقی، و غرب و شمال غربی منطقه گسترده شده است.