گزارش فعالیت های میدانی محوطه باستانی ویگل و هراسکان

چکیده مقاله

مبحث شهرها با توجه به سابقه طولانی تشکیل استقرارهای گروههای انسانی و شکلگیری شهرها در فلات ایران یکی از مباحث مهم در باستانشناسی و تاریخ معماری و شهرسازی ایران میباشدکه مطالعات پراکنده و بعضاً یکسو نگرانهایی را طی چند دهه گذشته مصروف خود کرده است؛ در همین خصوص شهرهای دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی که در بردارنده وقایع و تحولات زیادی در زمینههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند به عنوان یکی از بخشهای مهم این مبحث علیرغم اهمیتشان، مورد توجه شایسته توسط متخصصان امر اعم از باستانشناس، معمار و شهرساز قرار نگرفتهاند و معدود مواردی نیز که ورودی به این مقوله حاصل شده، بدلیل فقدان همراهی این مباحث با کاوشهای باستانشناسی و کمبود مصادیق و دادههای ملموس صرفاً در حد نظریه باقی ماندهاند. این نقصان در زمینه شهرهای کویری با وجود اینکه این واحد جغرافیایی یک بخش بزرگ ایران را در بر میگیرد و مامن شکلگیری تمدنها و شهرهای زیادی در طول تاریخ بوده نیز به همین ترتیب دیده میشود. پژابهامات به مطالعه یک محوطه باستانی واقع در حاشیه کویر، مرکب از دو شهر انتقالی از دوره ساسانی به نامهای ویگل و هراسکان به شیوه بررسی باستان- شناسی روشمند پرداخته که با انجام آن اطلاعات شایان توجهی در زمینههای باستانشناسی و تاریخ شهرسازی ایران حاصل آمده است. محوطه باستانی ویگل واقع در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان در پاییز سال 1385 توسط نگارنده تحت بررسی روشمند باستانشناسی قرار گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج مطالعات انجام شده بر یافتههای میدانی برای پایان نامه حاضر مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی این محوطه بقایای دو شهر با دو قلعه حکومتی مستقل و مجزا از هم شناسایی گردید. از آنجائیکه به غیر از قلعههای مذکور سایر فضاهای شهری، آثار معماری و قطعات مواد فرهنگی در زیر ماسههای روان مدفون شده بودند، بررسیهای باستانشناسی به دشواری انجام گردید لیکن به سبب آنکه این ماسه ها موجب حفاظت از این آثار نیز بودند، آنها را در وضعیتی نسبتا سالم در اختیار قرار میداد. به هر حال، هیات توانست با کسب اجازه از پژوهشکده باستانشناسی محدوده ای قریب 100 هکتار از عرصه و حرایم شهرهای مذکور را تحت بررسی قرار دهد. گاهنگاری دادههای سطحی روشن ساخت که این دو شهر از دوره ساسانی تا پایان حکمرانی سلاجقه بر ایران، یعنی اواخر قرن ششم هجری، مسکون بوده- اند. در این پژوهش تلاش گردیده تا پس از معرفی فشرده این دو شهر، با تحلیل نتایج دادههای حاصل از بررسیهای میدانی ادوار استقراری، چگونگی پشت سر گذاشتن دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی، فرم و عملکرد، سنتهایوهش حاضر با ملحوظ کردن این مسائل و تلاش برای رفع برخی از این شهرسازی و معماری، تحلیلهای مربوط به دادههای سفالی و سایر دادههای سطحی و وضعیت معیشتی و اجتماعی ساکنان این دو شهر مشخص و در حد امکان دلایل انقراض آنها مورد تحلیل قرار گیرد. در راستای تکمیل اطلاعات این پژوهش یک فصل گمانهزنی تعیین حریم (پاییز 1387 ) و یک فصل کاوش (تابستان 1389 ) و یک فصل گمانه زنی لایه نگاری (تابستان 1390 ) نیز به انجام رسید که نتایج بسیار درخشانی از جمله بدست آوردن یک بنای مذهبی دوره ساسانی با آتشدان نسبتا سالم آن در بخش مرکزی را در پی داشت مبحث شهرها با توجه به سابقه طولانی تشکیل استقرارهای گروههای انسانی و شکلگیری شهرها در فلات ایران یکی از مباحث مهم در باستانشناسی و تاریخ معماری و شهرسازی ایران میباشدکه مطالعات پراکنده و بعضاً یکسو نگرانهایی را طی چند دهه گذشته مصروف خود کرده است؛ در همین خصوص شهرهای دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی که در بردارنده وقایع و تحولات زیادی در زمینههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند به عنوان یکی از بخشهای مهم این مبحث علیرغم اهمیتشان، مورد توجه شایسته توسط متخصصان امر اعم از باستانشناس، معمار و شهرساز قرار نگرفتهاند و معدود مواردی نیز که ورودی به این مقوله حاصل شده، بدلیل فقدان همراهی این مباحث با کاوشهای باستانشناسی و کمبود مصادیق و دادههای ملموس صرفاً در حد نظریه باقی ماندهاند. این نقصان در زمینه شهرهای کویری با وجود اینکه این واحد جغرافیایی یک بخش بزرگ ایران را در بر میگیرد و مامن شکلگیری تمدنها و شهرهای زیادی در طول تاریخ بوده نیز به همین ترتیب دیده میشود. پژابهامات به مطالعه یک محوطه باستانی واقع در حاشیه کویر، مرکب از دو شهر انتقالی از دوره ساسانی به نامهای ویگل و هراسکان به شیوه بررسی باستان- شناسی روشمند پرداخته که با انجام آن اطلاعات شایان توجهی در زمینههای باستانشناسی و تاریخ شهرسازی ایران حاصل آمده است. محوطه باستانی ویگل واقع در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان در پاییز سال 1385 توسط نگارنده تحت بررسی روشمند باستانشناسی قرار گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج مطالعات انجام شده بر یافتههای میدانی برای پایان نامه حاضر مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی این محوطه بقایای دو شهر با دو قلعه حکومتی مستقل و مجزا از هم شناسایی گردید. از آنجائیکه به غیر از قلعههای مذکور سایر فضاهای شهری، آثار معماری و قطعات مواد فرهنگی در زیر ماسههای روان مدفون شده بودند، بررسیهای باستانشناسی به دشواری انجام گردید لیکن به سبب آنکه این ماسه ها موجب حفاظت از این آثار نیز بودند، آنها را در وضعیتی نسبتا سالم در اختیار قرار میداد. به هر حال، هیات توانست با کسب اجازه از پژوهشکده باستانشناسی محدوده ای قریب 100 هکتار از عرصه و حرایم شهرهای مذکور را تحت بررسی قرار دهد. گاهنگاری دادههای سطحی روشن ساخت که این دو شهر از دوره ساسانی تا پایان حکمرانی سلاجقه بر ایران، یعنی اواخر قرن ششم هجری، مسکون بوده- اند. در این پژوهش تلاش گردیده تا پس از معرفی فشرده این دو شهر، با تحلیل نتایج دادههای حاصل از بررسیهای میدانی ادوار استقراری، چگونگی پشت سر گذاشتن دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی، فرم و عملکرد، سنتهایوهش حاضر با ملحوظ کردن این مسائل و تلاش برای رفع برخی از این شهرسازی و معماری، تحلیلهای مربوط به دادههای سفالی و سایر دادههای سطحی و وضعیت معیشتی و اجتماعی ساکنان این دو شهر مشخص و در حد امکان دلایل انقراض آنها مورد تحلیل قرار گیرد. در راستای تکمیل اطلاعات این پژوهش یک فصل گمانهزنی تعیین حریم (پاییز 1387 ) و یک فصل کاوش (تابستان 1389 ) و یک فصل گمانه زنی لایه نگاری (تابستان 1390 ) نیز به انجام رسید که نتایج بسیار درخشانی از جمله بدست آوردن یک بنای مذهبی دوره ساسانی با آتشدان نسبتا سالم آن در بخش مرکزی را در پی داشت مبحث شهرها با توجه به سابقه طولانی تشکیل استقرارهای گروههای انسانی و شکلگیری شهرها در فلات ایران یکی از مباحث مهم در باستانشناسی و تاریخ معماری و شهرسازی ایران میباشدکه مطالعات پراکنده و بعضاً یکسو نگرانهایی را طی چند دهه گذشته مصروف خود کرده است؛ در همین خصوص شهرهای دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی که در بردارنده وقایع و تحولات زیادی در زمینههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند به عنوان یکی از بخشهای مهم این مبحث علیرغم اهمیتشان، مورد توجه شایسته توسط متخصصان امر اعم از باستانشناس، معمار و شهرساز قرار نگرفتهاند و معدود مواردی نیز که ورودی به این مقوله حاصل شده، بدلیل فقدان همراهی این مباحث با کاوشهای باستانشناسی و کمبود مصادیق و دادههای ملموس صرفاً در حد نظریه باقی ماندهاند. این نقصان در زمینه شهرهای کویری با وجود اینکه این واحد جغرافیایی یک بخش بزرگ ایران را در بر میگیرد و مامن شکلگیری تمدنها و شهرهای زیادی در طول تاریخ بوده نیز به همین ترتیب دیده میشود. پژابهامات به مطالعه یک محوطه باستانی واقع در حاشیه کویر، مرکب از دو شهر انتقالی از دوره ساسانی به نامهای ویگل و هراسکان به شیوه بررسی باستان- شناسی روشمند پرداخته که با انجام آن اطلاعات شایان توجهی در زمینههای باستانشناسی و تاریخ شهرسازی ایران حاصل آمده است. محوطه باستانی ویگل واقع در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان در پاییز سال 1385 توسط نگارنده تحت بررسی روشمند باستانشناسی قرار گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج مطالعات انجام شده بر یافتههای میدانی برای پایان نامه حاضر مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی این محوطه بقایای دو شهر با دو قلعه حکومتی مستقل و مجزا از هم شناسایی گردید. از آنجائیکه به غیر از قلعههای مذکور سایر فضاهای شهری، آثار معماری و قطعات مواد فرهنگی در زیر ماسههای روان مدفون شده بودند، بررسیهای باستانشناسی به دشواری انجام گردید لیکن به سبب آنکه این ماسه ها موجب حفاظت از این آثار نیز بودند، آنها را در وضعیتی نسبتا سالم در اختیار قرار میداد. به هر حال، هیات توانست با کسب اجازه از پژوهشکده باستانشناسی محدوده ای قریب 100 هکتار از عرصه و حرایم شهرهای مذکور را تحت بررسی قرار دهد. گاهنگاری دادههای سطحی روشن ساخت که این دو شهر از دوره ساسانی تا پایان حکمرانی سلاجقه بر ایران، یعنی اواخر قرن ششم هجری، مسکون بوده- اند. در این پژوهش تلاش گردیده تا پس از معرفی فشرده این دو شهر، با تحلیل نتایج دادههای حاصل از بررسیهای میدانی ادوار استقراری، چگونگی پشت سر گذاشتن دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی، فرم و عملکرد، سنتهایوهش حاضر با ملحوظ کردن این مسائل و تلاش برای رفع برخی از این شهرسازی و معماری، تحلیلهای مربوط به دادههای سفالی و سایر دادههای سطحی و وضعیت معیشتی و اجتماعی ساکنان این دو شهر مشخص و در حد امکان دلایل انقراض آنها مورد تحلیل قرار گیرد. در راستای تکمیل اطلاعات این پژوهش یک فصل گمانهزنی تعیین حریم (پاییز 1387 ) و یک فصل کاوش (تابستان 1389 ) و یک فصل گمانه زنی لایه نگاری (تابستان 1390 ) نیز به انجام رسید که نتایج بسیار درخشانی از جمله بدست آوردن یک بنای مذهبی دوره ساسانی با آتشدان نسبتا سالم آن در بخش مرکزی را در پی داشت مبحث شهرها با توجه به سابقه طولانی تشکیل استقرارهای گروههای انسانی و شکلگیری شهرها در فلات ایران یکی از مباحث مهم در باستانشناسی و تاریخ معماری و شهرسازی ایران میباشدکه مطالعات پراکنده و بعضاً یکسو نگرانهایی را طی چند دهه گذشته مصروف خود کرده است؛ در همین خصوص شهرهای دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی که در بردارنده وقایع و تحولات زیادی در زمینههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند به عنوان یکی از بخشهای مهم این مبحث علیرغم اهمیتشان، مورد توجه شایسته توسط متخصصان امر اعم از باستانشناس، معمار و شهرساز قرار نگرفتهاند و معدود مواردی نیز که ورودی به این مقوله حاصل شده، بدلیل فقدان همراهی این مباحث با کاوشهای باستانشناسی و کمبود مصادیق و دادههای ملموس صرفاً در حد نظریه باقی ماندهاند. این نقصان در زمینه شهرهای کویری با وجود اینکه این واحد جغرافیایی یک بخش بزرگ ایران را در بر میگیرد و مامن شکلگیری تمدنها و شهرهای زیادی در طول تاریخ بوده نیز به همین ترتیب دیده میشود. پژوهش حاضر با ملحوظ کردن این مسائل و تلاش برای رفع برخی از این mohsen.javeri@gmail.com ، 1استادیار باستانشناسی دانشگاه کاشان ١٦ چکیده مقالات نخستین همایش ملی کاوشهای باستانی منطقه کاشان، دانشگاه کاشان، مهرماه 1394 ابهامات به مطالعه یک محوطه باستانی واقع در حاشیه کویر، مرکب از دو شهر انتقالی از دوره ساسانی به نامهای ویگل و هراسکان به شیوه بررسی باستان- شناسی روشمند پرداخته که با انجام آن اطلاعات شایان توجهی در زمینههای باستانشناسی و تاریخ شهرسازی ایران حاصل آمده است. محوطه باستانی ویگل واقع در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان در پاییز سال 1385 توسط نگارنده تحت بررسی روشمند باستانشناسی قرار گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج مطالعات انجام شده بر یافتههای میدانی برای پایان نامه حاضر مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی این محوطه بقایای دو شهر با دو قلعه حکومتی مستقل و مجزا از هم شناسایی گردید. از آنجائیکه به غیر از قلعههای مذکور سایر فضاهای شهری، آثار معماری و قطعات مواد فرهنگی در زیر ماسههای روان مدفون شده بودند، بررسیهای باستانشناسی به دشواری انجام گردید لیکن به سبب آنکه این ماسه ها موجب حفاظت از این آثار نیز بودند، آنها را در وضعیتی نسبتا سالم در اختیار قرار میداد. به هر حال، هیات توانست با کسب اجازه از پژوهشکده باستانشناسی محدوده ای قریب 100 هکتار از عرصه و حرایم شهرهای مذکور را تحت بررسی قرار دهد. گاهنگاری دادههای سطحی روشن ساخت که این دو شهر از دوره ساسانی تا پایان حکمرانی سلاجقه بر ایران، یعنی اواخر قرن ششم هجری، مسکون بوده- اند. در این پژوهش تلاش گردیده تا پس از معرفی فشرده این دو شهر، با تحلیل نتایج دادههای حاصل از بررسیهای میدانی ادوار استقراری، چگونگی پشت سر گذاشتن دوره انتقالی از ساسانی به اسلامی، فرم و عملکرد، سنتهای ١٧ چکیده مقالات نخستین همایش ملی کاوشهای باستانی منطقه کاشان، دانشگاه کاشان، مهرماه 1394 شهرسازی و معماری، تحلیلهای مربوط به دادههای سفالی و سایر دادههای سطحی و وضعیت معیشتی و اجتماعی ساکنان این دو شهر مشخص و در حد امکان دلایل انقراض آنها مورد تحلیل قرار گیرد. در راستای تکمیل اطلاعات این پژوهش یک فصل گمانهزنی تعیین حریم (پاییز 1387 ) و یک فصل کاوش (تابستان 1389 ) و یک فصل گمانه زنی لایه نگاری (تابستان 1390 ) نیز به انجام رسید که نتایج بسیار درخشانی از جمله بدست آوردن یک بنای مذهبی دوره ساسانی با آتشدان نسبتا سالم آن در بخش مرکزی را در پی داشت.