مقایسۀ تطبیقی معماری آتشکده و پایه آتشدانِ ساسانی مکشوفه از محوطۀ ویگل و هراسگان با سایر بناهای مذهبی ساسانی

چکیده مقاله

بناهای مذهبی از دوران باستان تاکنون نقش مهمی در تشکیل عناصر ساختار فضایی شهر و روستاها ایفا نموده¬اند. کاوش¬های باستان¬شناسی و شواهد موجود تاریخی نشان می¬دهند اماکن مذهبی در دوره¬های تاریخی به ویژه ساسانی یکی از مراکز مردم برای انجام مراسمات مذهبی بوده¬اند؛ یکی از یافته¬های اخیر کاوش¬های باستان¬شناسی در استان اصفهان، بنای مذهبی موسوم به آتشکدۀ ویگل است که از کاوش¬های محسن جاوری در سال 1389 هجری شمسی در دَه کیلومتری جنوب¬شرقی شهرستان آران و بیدگل یافت شد. مصالح این بنا برخلاف سایر بناهای هم¬عصر خویش، چینه¬ای و پلانی چلیپایی شکل دارد. در بخش میانی آتشکدۀ ویگل پایۀ آتشدانی مرکب از دو سکوی مربع و ساقه ستونی گچی با شیارهایی قاشقی شکل از مصالح گچ و قلوه¬سنگ ساخته شده است. در این راستا مقالۀ حاضر با هدف بازشناسی و مقایسۀ وجوه معماری آتشکدۀ ویگل با برخی از آتشکده¬های مناطق مختلف، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است. بنابراین پژوهش حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش، تحقیقات تاریخی و تحلیلی است؛ اطلاعات مورد نیاز به دو روشِ مطالعات اسنادی و میدانی جمع آوری گردیده و در تلاشِ پاسخ به پرسش¬های پیشِ¬روست 1. آیا می¬توان بر پایۀ شواهد بر¬جای مانده از معماری این بنا کاربری آن را به¬عنوان آتشکده اثبات نمود و چه نوع آتشی در این آتشکده براساس منابع تاریخی روشن بوده است؟ 2. آیا پلان معماری آتشکدۀ ویگل از الگوی خاصی پیروی نموده است؟ نتایج پژوهش نشان داد تحلیل و مقایسۀ سبک¬شناسی معماری آتشکدۀ ویگل با دیگر نمونه¬های هم¬زمان ساسانی نمایانگر شباهت¬های این اثر نظیر معماری و یا پایه ¬آتشدان در ساخت خود از الگویی مشابه نمونه¬های ساسانی بهره برده است و با وجود بقایای معماری همجوار از جمله دالان طواف می¬توان کاربری آتشکده برای آن متصور شد. همچنین باتوجه به مراتب آتش در این دوره احتمالاً آتشی که در این مکان پرستش می¬شده از نوع آتش محلی (آدُران) بوده است.