همسنجی خوانش سمیح القاسم و ادونیس با اسطوره یونانی اولیس

چکیده مقاله

یکی از مشخصه­ های اصلی شعر معاصر عربی این است که در بیان مفاهیم جمعی و در ترسیم ناهمگونی­ های سیاسی و اجتماعی از اسطوره بهره می­ گیرد. اساطیر یونانی، یکی از اجتماع‌پذیرترین اسطوره ­هاست؛ از همین رو از سوی شاعران معاصر مورد اقبال فراوان قرار گرفته است. یکی از این اسطوره­ ها، اسطورة اولیس است که در نزد شاعران برجسته شعر معاصر عربی جایگاه ویژه­ای یافته است. از جملة این شاعران می­ توان به سمیح القاسم شاعر معاصر فلسطین (2014-1939) و ادونیس شاعر معاصر سوریه (1930) اشاره نمود. در پرتو توجه ویژه دو شاعر یاد شده به اسطورة اولیس و نقش محوری آن اسطوره در شیوة القای مفاهیم مورد نظر، پژوهش حاضر بر آن است تا به شیوة توصیفی-تحلیلی در گام اول، خوانش سمیح القاسم و در گام دوم، خوانش ادونیس از اسطورة اولیس را به صورت جداگانه با بُعد کهن آن مورد تحلیل و همسنجی قرار دهد و رویکرد هریک از شاعران را با اصل اسطورة یونانی اولیس بسنجد. در بخش نتیجه نیز ضمن توجه به اصل اسطوره، خوانش دو شاعر از اسطورة یادشده نسبت به یکدیگر مورد همسنجی قرار گرفته است. اهمیت و ضرورت تحقیق در این امر نهفته است که انجام چنین پژوهش­ هایی به کشف دغدغه ­های شاعران می ­انجامد و در پی آن می ­توان به فهم دقیق­ تر و مناسب ­تری از شعر معاصر عربی دست یافت. از همسنجی و تحلیل متن اسطوره­ای دو شاعر چنین استنباط می­ شود که هریک از این شاعران توانسته­اند با الهام ­گیری از این روایت اسطوره­ای، به اسطوره‌سازی روی آورند و از رهگذر آشنایی ­زدایی و حمل تجربه جدید بر آن، ادیبانه ­تر اوضاع نابه‌سامان و ناهمگون زندگی فردی و اجتماعی خود را به تصویر بکشند و آن را فرادید مخاطب قرار دهند. تلاش برای دستیابی به هویت از دست رفته، ابراز وفاداری به پنه­لوپه معاصر، امید به رستاخیزی نوین و تاکید بر ضرورت تغییر و تحول در جامعة عربی از مهم­ ترین محورهای مورد بحث این دو شاعر بوده است.