زیبایی شناسی انتقادی اشعار ادونیس بر اساس مکتب فرانکفورت

چکیده مقاله

نظریه­ ی زیبایی­ شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت، به هنر به­ مثابه­ی یک مقوله ­ی مستقل می­ نگرد و بر اصالت آن تاکید می­ نماید. بر اساس مبانی این نظریه، موفق بودن یک اثر هنری در گرو سازش نکردن با ناسازگاری ­ها و عدم تاییدآن­هاست. ادونیس به عنوان شاعر نوگرای معاصر عربی، با بهره­گیری از ساخت­های جدید زبانی، بر آن است تا امکان­ های جدید شعری را تجربه کند. زبان انتقادی وی، نظام ساکن و تاییدگر سلطه را به لرزه درمی ­آورد، تناقض ­های موجود در جامعه را افشا می­ کند و می­ کوشد تا جامعه ­ای بر پایه ­ی عدالت، آزادی و اندیشه ­ورزی بنا نماید. در پرتو اهمیّت مسأله، پژوهش حاضر تلاش دارد تا براساس نظریه­ ی زیبایی­شناسی انتقادی و با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی اشعار انتقادی ادونیس در دفترهای شعری «أغانی مهیار الدمشقی»، «تنبأ أیها الأعمی» و «هذا هو إسمی» بپردازد؛ دفترهایی که در آن شاعر قضایای موجود در جامعه را به ­چالش می­کشد و برای بیداری و روشنگری انسان معاصر و آشنایی وی نسبت به آزادی و شهامت انتقاد نسبت به نابسامانی شرایط حاضر در جهت رسیدن به جامعه تلاش می­نماید. بررسی نمونه­ های شعری شاعر، نشان ­دهنده ­ی آن است که ادونیس به استقلال هنر، باور دارد و کوشیده تا ملت عرب را بیدار سازد. او نپذیرفته که یک شاعر در قید و بند باشد، از حکومت یا حاکم خاصی دفاع نماید و یا وامدار شخص یا اشخاصی باشد؛ بلکه از نظر او وظیفة شاعر این است تا ضمن سلطه ناپذیری، در برابر هر نیرویی که انسان را محدود می­ سازد و آزادی وی را سلب می­کند بایستد و با آن جریان به مبارزه برخیزد.