همسنجی خوانش های شاعران معاصر مصر از اسطورة ایزیس و اوزیریس (با تکیه بر شعر أمل دنقل، صلاح عبدالصبور و عبدالمعطی حجازی)

چکیده مقاله

از جمله اسطوره­ های مهمی که تقریباً در بستر شعر تمامی شاعران معاصر عربی حضوری چشمگیر یافته و این فرصت را به شاعران داده تا به منظور پرهیز از گزارشگری وخطابه­ گرایی در انتقال مفهوم و در راستای اصالت بخشی و نمادین ساختن متن ادبی، به الهام­ گیری از آن روی آوردند، اسطوره مصری ایزیس و اوزیریس است که عموماً دال بر حاصلخیزی، خیزش و زندگی دوباره دارد. در پرتو حضور چشمگیر این دو چهره اسطوره­ای در شعر معاصر مصر و نقش محوری آنها در القای مفاهیم، پژوهش حاضر می ­کوشد با رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور و شیوه ­های فراخوانی و به کارگیری آندو شخصیت را از سوی سه شاعر برجسته و معاصر مصر یعنی «امل دنقل»، «صلاح عبدالصبور» و «احمد عبدالمعطی حجازی» مورد بررسی و همسنجی قرار دهد؛ از آن روی که آنان کوشیدند از رهگذر این اسطوره، بین زمان گذشته و حاضر و تجربه شخصی و جمعی پیوند و یگانگی ایجاد نمایند و رمزگونه از شرایط زمانه سخن گویند و هنرمندانه مفاهیم مورد نظر ذهنی خود را به مخاطب انتقال دهند. چنین استنباط می ­شود که شاعران یادشده به رغم تفاوت در گرایش ­های شعری، تلاش کردند ضمن ایجاد همسویی بین شخصیت اصلی اسطوره و واقعیت­های سیاسی- اجتماعی کشورهای عربی، شکوه و حاصلخیزی گذشته را به وطن برگردانند و شرایط نابسامان کنونی آن را به چالش بکشند. نکته دیگر اینکه از میان شاعران مورد مطالعه، امل دنقل نشانه بیشتری از میراث اسطوره­ای را در دل شعر خود جای داده است و صراحت بیشتری به اصل آن داشته است. از جمله اسطوره ­های مهمی که تقریباً در بستر شعر تمامی شاعران معاصر عربی حضوری چشمگیر یافته و این فرصت را به شاعران داده تا به منظور پرهیز از گزارشگری و خطابه ­گرایی در انتقال مفهوم و در راستای اصالت بخشی و نمادین ساختن متن ادبی، به الهام ­گیری از آن روی آوردند، اسطوره مصری ایزیس و اوزیریس است که عموماً دال بر حاصلخیزی، خیزش و زندگی دوباره دارد. در پرتو حضور چشمگیر این دو چهره اسطوره­ای در شعر معاصر مصر و نقش محوری آنها در القای مفاهیم، پژوهش حاضر می­ کوشد با رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور و شیوه ­های فراخوانی و به کارگیری آندو شخصیت را از سوی سه شاعر برجسته و معاصر مصر یعنی «امل دنقل»، «صلاح عبدالصبور» و «احمد عبدالمعطی حجازی» مورد بررسی و همسنجی قرار دهد؛ از آن روی که آنان کوشیدند از رهگذر این اسطوره، بین زمان گذشته و حاضر و تجربه شخصی و جمعی پیوند و یگانگی ایجاد نمایند و رمزگونه از شرایط زمانه سخن گویند و هنرمندانه مفاهیم مورد نظر ذهنی خود را به مخاطب انتقال دهند. چنین استنباط می ­شود که شاعران یادشده به رغم تفاوت در گرایش ­های شعری، تلاش کردند ضمن ایجاد همسویی بین شخصیت اصلی اسطوره و واقعیت ­های سیاسی- اجتماعی کشورهای عربی، شکوه و حاصلخیزی گذشته را به وطن برگردانند و شرایط نابسامان کنونی آن را به چالش بکشند. نکته دیگر اینکه از میان شاعران مورد مطالعه، امل دنقل نشانه بیشتری از میراث اسطوره­ای را در دل شعر خود جای داده است و صراحت بیشتری به اصل آن داشته است.