نقد تطبیقی الهام گیری از اسطورة گیلگمش در شعر معاصر عربی با تکیه بر شعر سمیح القاسم، ادونیس و سعدی یوسف

چکیده مقاله

اسطورة بین النهرینیِ «گیل­گمش» به همراه شخصیت مکمل وی «انکیدو» با درونمایة مرگ، جاودانگی و آرمان­ های والای انسانی، جایگاه ویژه ­ای در شعر معاصر عربی یافته و مورد توجه شاعران نوگرای آن قرار گرفته است. سه تن از شاعران نامدار معاصر عرب «سمیح القاسم»، «ادونیس» و «سعدی یوسف» در بستر شعرشان، توجه ویژه به این اسطوره نمودند و کوشیدند با محور قرار دادن شخصیت اسطوره­ایِ گیل­گمش و الهام­گیری از تجربه آن، به ترسیم خواسته ­ها و دل­نگرانی­ های خود بپردازند و با خوانشی جدید از آن میراث کهن اسطوره­ای، تفسیری تازه­تر و عمیق­تر از آن تراژدی غمبار ارائه دهند. در پی تمرکز ویژه سه شاعر یادشده بر اسطوره مورد بحث، این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی به واکاوی محورهای مورد توجه شاعران از اسطوره، نقد محتوایی متن شعری آنان و تبیین اهداف فراخوانی و به­ کارگیری اسطوره از سوی سه شاعر بپردازد و در نهایت از لحاظ مفهومی، متن­های شعری آنان را مورد همسنجی و نقد قرار دهد. از نتایج این پژوهش آن است که سه شاعر با نگاه خاکستری، گیل­گمش خود را در فضای تراژدیک و غمبار حضور داده ­اند. دیگر اینکه سمیح القاسم به رغم استفاده چشمگیر از شگردهای ادبی، نتوانسته تجربۀ جدیدی بر گیل­گمش خود حمل نماید و به تکرار تجربه کهن پرداخته است. این در حالی است که ادونیس و سعدی یوسف به مرحله «اسطوره ­سازی» رسیده­ اند و توانستند از رهگذر آن شخصیت اسطوره­ای، تجربه ­های جدیدی فرادید مخاطب قرار دهند.