بررسی و تحلیل ساختارهای طلبی- استعاری نهج‌البلاغه از منظر زبان‌شناسی شناختی

چکیده مقاله

بی‌تردید نهج‌البلاغه جامع‌ترین متن دینی پس از قرآن کریم است که می‌تواند راهنمای انسان در تمام ابعاد زندگی به شمار آید و هدایت بشر را در عرصه‌های گوناگون عهده‌دار شود. این کتاب گرانسنگ مفاهیم انتزاعی گسترده‌ای را در خود جای داده است که بدون شک بیان اینگونه مفاهیم با زبان روزمره ممکن نیست و برای نزدیک کردن موضوع به فهم و ذهن مخاطب، باید از ابزارهای زبانی مناسب استفاده کرد که «استعاره» از پرکاربردترین این ابزارهاست. امام علی(ع) گاهی در کلام خود برای ترغیب مخاطب به انجام امور پسندیده و برحذار داشتن وی از اعمال ناپسند از ساختار طلبی استفاده می‌کند؛ لذا پژوهش حاضر سعی دارد با رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی آن دسته از جملات طلبی که ساختار استعاری دارند و در عین حال عهده­دار انتقال مفاهیم انتزاعی هستند را از خطبه‌های نهج‌البلاغه استخراج نموده و بر اساس نظریه «استعاره شناختی» آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. از آنجایی که ارائه دورنمایی کلی از مفاهیم انتزاعیِ ساختارهای طلبی در نهج البلاغه مد نظر نویسندگان بوده؛ لذا جامعه مطالعاتی این تحقیق محدود به یک موضوع خاص نشده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که امیر سخن با استفاده از نگاشت‌های برگرفته از زندگی روزمره که برای همگان قابل درک است، به مفهوم‌سازی حوزه مقصد می‌پردازد و بر اساس میزان آگاهی و شناخت مخاطب از مفهوم موردنظر، از انواع استعاره شناختی استفاده می‌کند.   بی‌تردید نهج‌البلاغه جامع‌ترین متن دینی پس از قرآن کریم است که می‌تواند راهنمای انسان در تمام ابعاد زندگی به شمار آید و هدایت بشر را در عرصه‌های گوناگون عهده‌دار شود. این کتاب گرانسنگ مفاهیم انتزاعی گسترده‌ای را در خود جای داده است که بدون شک بیان اینگونه مفاهیم با زبان روزمره ممکن نیست و برای نزدیک کردن موضوع به فهم و ذهن مخاطب، باید از ابزارهای زبانی مناسب استفاده کرد که «استعاره» از پرکاربردترین این ابزارهاست. امام علی(ع) گاهی در کلام خود برای ترغیب مخاطب به انجام امور پسندیده و برحذار داشتن وی از اعمال ناپسند از ساختار طلبی استفاده می‌کند؛ لذا پژوهش حاضر سعی دارد با رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی آن دسته از جملات طلبی که ساختار استعاری دارند و در عین حال عهده­دار انتقال مفاهیم انتزاعی هستند را از خطبه‌های نهج‌البلاغه استخراج نموده و بر اساس نظریه «استعاره شناختی» آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. از آنجایی که ارائه دورنمایی کلی از مفاهیم انتزاعیِ ساختارهای طلبی در نهج البلاغه مد نظر نویسندگان بوده؛ لذا جامعه مطالعاتی این تحقیق محدود به یک موضوع خاص نشده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که امیر سخن با استفاده از نگاشت‌های برگرفته از زندگی روزمره که برای همگان قابل درک است، به مفهوم‌سازی حوزه مقصد می‌پردازد و بر اساس میزان آگاهی و شناخت مخاطب از مفهوم موردنظر، از انواع استعاره شناختی استفاده می‌کند.