بینامتنی جوزف الهاشم مسیحی با نهج البلاغه

چکیده مقاله

بینامتنی یکی از نظریه‌های جدید نقد ادبی است که به واکاوی تعامل و ارتباط بین متون می‌پردازد، با این باور که متن‌های جدید در پرتو متون قبلی شکل می‌گیرند، و برای درک بهتر متن حاضر، باید به متن‌های غایب و ارتباط آن‌ها نسبت به هم توجه کرد. در این میان نهج‌البلاغه از جمله متونی است که ادیبان مسلمان و غیر مسلمان در آثار ادبی خود از آن بهره‌ها برده و در جهت غنای آثارشان، از این گنجینه الهام گرفته‌اند. جوزف‌الهاشم( -1937)یکی از شاعران مسیحی لبنان است که در عین پایبند بودن به آیین مسیحیت، از نهج‌البلاغه تأثیر پذیری داشته و مجموعه «علویات» خود را در وصف حضرت امام علی (ع) سروده و بن‌مایه متن خود را با کلام زیبای آن حضرت آراسته است. بررسی سروده‌های این شاعر نشان می‌دهد که او از سه نوع بینامتنی واژه‌گرا، متن‌گرا و مفهوم‌گرا در رابطه با نهج‌البلاغه استفاده کرده و این نوع تأثیر‌ پذیری عمدتاً آگاهانه و با کمترین تغییر در واژگان و معانی صورت پذیرفته است. در پرتو این مسأله و با توجه به اهمیت وام‌گیری یک شاعر مسیحی از متن دینی مسلمانان، و در نبود پژوهشی که از این نظرگاه شعر این شاعر را مورد بررسی و نقد قرار دهد، تلاش نگارندگان بر آن است تا گونه های بینامتنی مورد استفاده در اشعار شاعر یادشده را با نهج‌البلاغه تبیین نماید و کمیت و کیفیت آن را فرادید مخاطب قرار دهد.