شخصیت و شگردهای شخصیت پردازی در نمایشنامه شهرزاد توفیق حکیم

چکیده مقاله

ساختار و شخصیّت­های نمایشنامه دو عنصر درهم تنیده­اند که با تغییر هریک، دیگری نیز تغییر می­کند. نقش شخصیّت آن است که ویژگی­ها و امکانات ظاهری افراد را که توجیه کنندة اعمال و تصمیمات آنهاست وارد نمایشنامه کند. این مهم به انجام نمی­رسد مگر با کاربست شگرد­های شخصیّت­پردازی. پژوهش پیش رو برآن است تا با توجّه به تعاریف شخصیّت و اصول شخصیّت­پردازی از دیدگاه منتقدان ادبی، «شهرزاد»، یکی از مهم­ترین آثار نمایشی عرب را با روش توصیفی ـ تحلیلی واکاوی نماید. بدین منظور ابتدا به نام‌شناسی شخصیّت­ها می­پردازد و سپس شخصیّت­ها را در دو تقسیم‌بندی جداگانه تحلیل  و در پایان به شگرد­های شخصیّت­پردازی توجّه می­کند. شخصیّت­های این نمایشنامه، از نظر نام­شناسی در دو دستة شمایلی و نمادین جای می­گیرند و از نظر نوع و جنس، در دو گروه کروی و مسطّح . در شخصیّت‌پردازی نیز، توفیق حکیم از دو شگردِ «نویسندگانه» و «نقشواره­ای» به صورت صریح و ضمنی بهره‌‌برده است و در آن به کاربست دیالوگ، کنش و کشمکش، به عنوان عنصری جوهری توجّه داشته است.