عوامل و انگیزه‌های تأویل و تفسیر معنوی متون در مثنوی

چکیده مقاله

یکی از جان مایه های اصلی کتاب شریف مثنوی, اشتمال آن بر جواهر گرانقدری از قرآن و حدیث, و شرح و تاویل موارد بسیاری از آن است, تا جایی که به تعبیر برخی از اهل نظر, مثنوی را می توان تفسیری منظوم و عرفانی از قرآن, (و حدیث) به شمار آورد.در این گفتار, به کشف و بررسی عوامل, دلایل و انگیزه هایی پرداخته شده که جلال الدین محمد مولوی را به تاویل و تفسیر معنوی متون مقدس, رهنمون می شده است. نویسنده عوامل و انگیزه های خواسته یا ناخواسته در این کار را به سه دسته تقسیم کرده است: یک دسته عوامل و انگیزه های گوینده محور که به صاحب اثر و انگیزه های درونی و شخصی او بر می گردد؛ دسته دیگر, دلایل یا انگیزه های مخاطب محور که به مخاطبان و خوانندگان آثارش راجع می شود؛ و دسته سوم, عوامل یا انگیزه های متن محور که به متون شرح و تاویل شده و ویژگی های آن متون برگشت می کند. نویسنده همچنین کوشیده است دسته بندی خود را با نظریات جدید درک و دریافت متن (نظریت هرمنوتیکی) تطبیق نماید, و با شواهد و مدارک مناسب, مستند و موید سازد.