بررسی تطبیقی دو قصیدة عرفانی «عینیه» ابن سینا و «علی طریق إرم» نسیب عریضه

Abstract

یکی از اصولیترین ‌بن‌مایه‌های عرفانی اعتقاد به اصل و منشأ الهی و ملکوتی روح است که به‌سبب غفلت در عالم پست مادی هبوط کرده و زندانی گشته است و سالک می‌کوشد آن را از پلیدیها پاک سازد و با علم و معرفت رشد دهد، تا آن هنگام که زمان مرگ فرا رسد و بار دیگر نفس به جایگاه اصلی خویش بازگردد، درحالی که به همه امور نهانی آگاه است. ابن سینا در قصیدة عرفانی «عینیه» این مسأله را محور قرار داده و به تبیین مراحل سیر روح پرداخته است. نسیب عریضه، شاعر معاصر عربی، نیز در قصیدة بلند و مشهور «علی طریق إرم» با الهام از «عینیه»، مراحل سیر نفس را در حرکت به سوی کمال به نظم کشیده است. نسیب عریضه، در قصیدة «علی طریق ارم» تا حدودی زیاد، متأثر از «عینیه» ابن سیناست که نمود این تأثر، در کاربرد اصطلاحات و مضامین عرفانی همچون وصال، بکاء، بارقه، حجاب و نیز تقابل نور (ملکوت) و تاریکی (دنیای مادی) مشاهده نمود. این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی تطبیقی این دو قصیده و ذکر وجوه تشابه و اختلاف آنها، به تبیین تأثر نسیب عریضه از«عینیه» ابن سینا بپردازد.