فراهنجاری در صحیفۀ سجادیه(برجسته سازی در سطح آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی)

Abstract

ادبیات، هنر آرایش و پیرایش کلام است به نحوی که صورت آن زیباتر و پیام آن تأثیرگذارتر گردد. برجسته‌سازی ادبی یا فراهنجاری در اثر دگرگون‌سازی زبان معیار (انحراف از نُرم) صورت می‌پذیرد. فراهنجاری ممکن است در صورت‌های زبانی (آوایی، معنایی، واژگانی، نحوی، گویشی و...) اتفاق بیفتد. در اسلام دعا به عنوان یکی از نخستین چارچوب‌هایی در نظر گرفته می‌شود که در آن روح می‌تواند مطابق با خواست الهی شکل بگیرد. دعای معصومان(ع) تصویر کاملاً جدیدی از روح زنده و پویای اسلام را نشان می‌دهد؛ زیرا این دعاها دسترسی مستقیم به انواع رفتارها و ویژگی‌های بشری را ـ که نیاز شکوفایی کامل آرمان اسلامی هستندـ فراهم می‌کند. صحیفهٔ سجادیه، ارزشمندترین و گران‌قدرترین ادب دعایی به شمار است که اندیشه‌ها و افکارش، روح پاک انسانی را به نمایش گذاشته و هدایت جامعه بشری را مطمح نظر قرار داده است. از آنجا که جلب توجه ذهن مخاطب به موضوع برای درک بهتر آن و وارد ساختن او در فضای متن جهت تأمل بیشتر، یکی از ویژگی‌های فنی متن است، آن حضرت با زبان دعا و با تکیه بر اصل هم‌نشینی معنایی و ساختار کلام، دست به آفرینش نثری زده‌اند که از سطح نثر ادبیات زمان خویش فراتر رفته و با زبانی فرا‌هنجار نمود یافته است. فرا‌هنجاری در صحیفهٔ سجادیه از سطوح متفاوتی از جمله «آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی» قابل بررسی است. این جستار به بررسی زبان فرا‌هنجار با تکیه بر متن صحیفهٔ سجادیه، بر اساس روش تحلیلی توصیفی پرداخته است.