مکان یابی عرصه های مناسب ذخیره بارش آسمانی با استفاده از GIS ( مطالعه موردی دشت کاشان)

چکیده مقاله

اگرچه بارندگی های مناطق خشک از لحاظ میزان و پراکنش دارای میزان کم و پراکنش نامناسبی هستند ولی با توجه به اهمیت آب در این مناطق ، ذخیره نزولات و تغذیه سفره های زیرزمینی با همین میزان از بارندگی نیز دارای اهمیت و توجیه اقتصادی و اجتماعی است. روشهای ذخیره نزولات شامل همه روشهای جمع آوری و ذخیره نزولات می باشد.هدف اصلی از انجام این مطالعه شناسایی مناطق دارای استعداد و اولویت برای اجرای طرحهای مختلف ذخیره نزولات با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد بطوری که بتوان با استفاده از اطلاعات به دست آمده از تصاویر ماهواره ای و اندازه گیری ها و کنترل های زمینی بتوان مناطق مستعد برای ایجاد هر یک از روشهای ذخیره نزولات را تعیین کرد.برای انجام این تحقیق ابتدا زیر حوضه های حوضه آبخیز مورد مطالعه واقع در دشت کاشان مشخص گردید و در قسمت های مختلف هر زیر حوضه پارامترهای موثر در تعیین نوع سازه های ذخیره نزولات شامل عامل رواناب با دوره بازگشت 50 ساله، بافت خاک، شیب، پوشش زمین و درجه آبراهه ها در شبکه زهکشی محاسبه شد. سپس به هر یک از عوامل ذکر شده امتیاز داده شد و بر اساس اینکه بهترین منطقه برای انجام هر یک از روشهای ذخیره نزولات دارای چه مشخصاتی است روش مناسب برای هر منطقه تعیین شده و بر این اساس نقشه اولویت بندی منطقه از نظر روش ذخیره نزولات تهیه شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که با استفاده از این روش می توان برای حوضه های آبخیز بزرگ بطور یکپارچه برنامه ریزی نموده و نتایج حاصل از دقت بالاتری نسبت به سایر روشها برخوردار است. اﻫﻤﻴﺖ آب در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ،ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش و ﺗﻐﺬﻳﻪی ﺳﻔﺮهﻫﺎی زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان از ﺑﺎرﻧﺪگﻲ ﻧﻴﺰ دارای اﻫﻤﻴﻴﺖ و ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ.روشﻫﺎی ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ روشﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری و ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرشاﺳﺖ.ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ دارای اﺳﺘﻌﺪاد و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻃﺮحﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهای و ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲاﺳﺖﺑﻄﻮری ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎتﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهای و اﻧﺪازهگﻴﺮیﻫﺎ و ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎی زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﺮای اﻳﺠﺎد ﻫﺮ ﻳﻚ از روشﻫﺎی ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش را ﺗﻌﻴﻦ ﻛﺮد. ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺑﺘﺪا زﻳﺮﺣﻮﺿﻪﻫﺎی ﺣﻮﺿﻪی آﺑﺨﻴﺰ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ واﻗﻊ در دﺷﺖ ﻛﺎﺷﺎن ﻣﺸﺨﺺ گﺮدﻳﺪ و در ﻗﺴﻤﺖ- ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮ زﻳﺮﺣﻮﺿﻪ پﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﻌﻴﻦ ﻧﻮع ﺳﺎزهﻫﺎی ذﺧﻴﺮه ﺑﺎرش ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺎﻣﻞ رواﻧﺎب ﺑﺎ دورهی ﺑﺎزگﺸﺖ50 ﺳﺎﻟﻪ، ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎک، ﺷﻴﺐ، پﻮﺷﺶ زﻣﻴﻦ و درﺟﻪ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ در ﺷﺒﻜﻪی زﻫﻜﺸﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ.ﺳپﺲ ﺑﺎ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪی زﻳﺮپﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ و ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻳﻚ از روشﻫﺎی ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش دارای چﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ اﺳﺖ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻧﻘﺸﻪی اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪی ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻧﻈﺮ روش ذﺧﻴﺮهی ﺑﺎرش ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ.ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮای ﺣﻮﺿﻪﻫﺎی آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺰرگ ﺑﻄﻮر ﻳﻜپﺎرچﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از دﻗﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ