زرین فام های قاجار،حلقه مفقوده مطالعات سفالگری قاجار

چکیده مقاله

این پندار غلط که عصر قاجار ، دوره انحطاط بسیاری از هنرهاست ، موجب گردیده که وجوه متمایز برخی از هنرهای این دوره تاریخی تا دهه های اخیر نادیده گرفته شوند . این بی توجهی اگرچه دامن بسیاری از هنرهای قاجار گرفته است ، اما سفالگری و کاشی سازی این زمان با وجود ویژگی های خاص آنها ، در مقایسه با دیگر هنرهای عصر خود ، کمتر مورد توجه واقع شده اند . در این میان ، در قیاس با کمیت زیاد سایر سفالینه ها و کاشی های دوره قاجار ، به ویژه کاشی های زیر لعابی ، آثار زرین فام به دست آمده از این دوران ، در موارد متعدد ، به رغم اهمیت آنها نادیده گرفته شده اند . همچنین عدم اشاره به فناوری تولید این سفالینه ها در مهم ترین منبع سفال ایران در دوره قاجار یعنی رساله علی محمد اصفهانی که به نظر می رسد خود به این فناوری مسلط بوده است ، بر ضرورت پژوهش در این خصوص تأکید می کند . مقاله تاریخی توصیفی پیش رو که با استناد به منابع کتابخانه ای و با مراجعه به سایت موزه ها و حراجی های آثار هنری انجام گرفته است ، می کوشد با توجه به فقدان اطلاعات لازم در این زمینه ، دست کم با معرفی و یادآوری ویژگی های سفال زرین فام قاجار ، زمینه و ضرورت انجام پژوهش های آتی را فراهم سازد . نتایج این پژوهش نشان می دهد که برخی نمونه های تحقیق ، در تقلید زرین فام های صفوی و آثار سده های میانه ساخته شده اند اما تعدادی نیز ، دارای هویت ممتاز و متمایزی در نقوش مورد استفاده و جلای لعاب زرین فام هستند که نمی تواند محدود به همین نمونه ها باشد و نشان از وجود تجربه و استمرار سنت تولید این آثار از سده های پیش تر تا دوره قاجار و مهارت فنی برخی استادان سفالگر این عصر دارد .