بررسی اثر نمکپاشی در جاده برف گیر بر ترکیب و تنوع گیاهی (مطالعه موردی: جاده کوهستانی گدار کفنوئیه بافت-بام کویر ایران)

چکیده مقاله

استفاده از نمک به عنوان پائین آورنده نقطه انجماد آب در سطح جاده های ناطق کوهستانی کشور استفاده طولانی و گسترده دارد. این پژوهش با هدف تعیین اثر نمکپاشی جاده بر درصد ترکیب گونه ای، شاخصهای تنوع و غنای گونه ای اکوسیستم مرتعی مجاور جاده در منطقه گدار کفنوئیه جاده بافت-کرمان در سال 1395 انجام شد. پس از تعیین یک منطقه همگن از نظر شرایط اکولوژیکی در سمتی از جاده که روانابها به آن سو جریان دارند به نمونه برداری پوشش گیاهی اقدام شد. نمونه براری پوشش گیاهی با استقرار 80 رولوه به صورت سیستماتیک در امتداد چهار ترانسکت 150 متری انجام شد. به این صورت که در هر ترانسکت 10 رولوه (پلات) اول نزدیکتر به هم (هر 5 متر) و 10 رولوه دوم دورتر از هم (هر 10 متر) روی ترانسکت استقرار یافتند. پس از استخراج شاخصهای تنوع و غنا بر مبنای حضور داشتن و نداشتن گونه ها در محیط نرم افزاری PAST و BIO-DAP اثر فاصله از مرکز نمک پاشی (جاده) بر کلیه شاخصها با آزمون ANOVA یک طرفه و مقایسه میانگین داده ها با آزمون چند دامنه دانکن بررسی شد. نتایج نشان داد در فاصله صفر تا 40 متری از جاده گونه های گیاهی مهاجم کرقیچ، شیرسگ و شیرین بیان سهم زیادی از ترکیب گونه ای را به خود اختصاص داده اند. یک نرخ افزایشی معنی دار در شاخص چیرگی و برگر (به ترتیب 86/7 و 98/7 درصد نسبت به حاشیه جاده و 18/27 و 115 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) و کاهشی معنادار در شاخصهای سیمپسون، شانون، ماگاروف، منهینگ و فیشر (به ترتیب 45/2، 49/6، 38/5، 14/6 و 30/2 درصد نسبت به حاشیه جاده و 53/4 و 68/5، 77/6، 51/4 و 76/8 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) در نوار 40 متری از جاده مشاهده شد که بیان کننده غالب بودن گونه های محدود با جمعیت زیاد (بیشتر علف شور) بود. گونه غالب و بومی مراتع منطقه (درمنه کوهی) به همراه سایر گونه های همراه مانند یال اسب و گون زرد از فاصله 50 متر از جاده حضور پیدا کرده و با بیشتر شدن فاصله از جاده سهم آنها در ترکیب گیاهی بیشتر شد. بر اساس یافته های این پژوهش نمکپاشی جاده به دلیل تغییر دادن شرایط اکولوژیک به نفع گونه های مهاجم و شورپسند، شاخصهای غنا، تنوع گونه ای را به طور معناداری کاهش داده است که این مهم به کاهش توان و آسیب پذیری زیاد اکوسیستم های مرتعی مجاور منجر خواهد شد.