حکمت روشنایی: گذری بر جهان شناسی حکیم سنایی غزنوی

چکیده مقاله

شناخت جهان شناسی(کیهان شناسی) نظام های فکری کهن یکی از مهمترین مقومات درک جهان بینی و ساختار گذشتگان است. در خصوص هندسه معرفتی عارفان مسلمان در این زمینه تا کنون پژوهش کافی صورت نگرفته است. این مقاله به گزارش و بررسی برخی از عناصرجهان شناسی مجدودبن آد م سنایی(ف.532)، حکیم و عارف پیشگام شعر تعلیمی صوفیانه می پردازد.همو که آثارش به شیواترین بیان، معرف آراء نخستین عارفان خراسان بزرگ است و از سوی دیگر، بر ذهن و زبان عارفان پس از خود بسیار تأثیر گذار بوده است . این جستار به بررسی تطبیقی نظرگاه سنایی با آراء مکاتب مهم کلامی و فیلسوفان مسلمان در باره موضوعات زیر می پردازد: غرضمندی آفرینش هستی و حکمت صنع، جایگاه قانون علیت در نظام آفرینش، وسایط و میانجی های آفرینش (امر، عقل کل، نفس کل و...)، تعریف و ویژگی های جواهر و اعراض، شعورمندی و تسبیح کائنات، سرنوشت ارواح پس از مرگ و باور به نوعی تناسخ. این جستار اشتراکات نگاه سنایی را با فیلسوفان مسلمان و تباین آنها را با مواضع مکاتب کلامی مشهور، بویژه اشاعره، نشان می دهد.