تحلیل اجتماعی دینی آنوسیان ایران دوره قاجار؛ بررسی موردی شهر مشهد

چکیده مقاله

آنوسی یا آنوسیم،‌(به عبری: אנוסים)، در لغت عبری جمع «آنوس» و به معنی «مجبور شدگان» است و در اصطلاح به فرد یهودی گفته می‌شود که به اجبار یا اختیار ظاهرا به دین دیگری از جمله مسیحیت و بویژه اسلام در می‌آید، ولی در باطن همچنان به دین مادری پایبند است. این گونه از حیات دینی از زمان خود حضرت موسی و همچنین در زمان خشایار شاه در میان یهودیان کشور‌های مختلف جهان مانند اسپانیا، پرتغال، اروپای شرقی، خلافت عثمانی رواج داشته، ولی مورد نکوهش جامعه یهود نبوده است. پس از پیدایی صفویان، این سبک از زندگی دینی در شهرهای یهودی نشین ایران از جمله کاشان، اصفهان و شیراز رواج داشته است. این نوشتار پس از مروری بر زندگی آنوسی ها در عصر صفویه، قاجار و پهلوی و درنگ در پدیده هایی مانند رابطه آنوسی ها با گسترش اندیشه های بابی و بهایی کوشیده است با تکیه بر رخدادها الله داد مشهد، عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، دینی، و روانی چنین رویکردی در تاریخ یهودیان را به دست دهد و ساز و کار چنین زندگی دشوار و دیریابی را تحلیل کند. این مرز و بوم می‌پردازد و نمونه‌هایی از وقایع و افراد مرتبط از جمله واقعه الله داد مشهد در 1839م. را گزارش می‌کند و نحوه هماهنگی و انجام چنین زندگی دشوار و دیرپایی را در طول نسل‌ها تحلیل می‌کند.