سیمای اجتماعی یهودیان کاشان در دوران صفویه

چکیده مقاله

ایرانیان و عبریان، نخستین بار در در شاه‌راه کلده و آشور یک‌دیگر را یافتند و بتدریج در کاشان، یکی از طولانی‌ترین هم‌زیستی‌های بشری را آغاز کردند. از ورود اسلام به ایران تا دوران صفوی از یهودیان کاشان اطلاعی در دست نیست، اما با ورود به عصر صفوی، به مدد دو وقایع‌نامه‌ی داخلی و گفتار سیاحان غربی، به رشد و پویایی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این جامعه پی می‌بریم. این جستار به گزارش و تحلیل حیات اجتماعی و فرهنگی یهودیان در یکی از مراکز اصلی تشیع در ایران،یعنی کاشان در دوره صفویه می¬پردازد و در زمینه تاریخ اجتماعی ایران از این جهت اهمیت دارد که از نظرگاه منابع کمیاب یهودی و داوری آنان دوره صفویه ارزیابی می¬گردد. این مقاله وضعیت یهودیان کاشان و تعامل آنان را با علما – بویژه نقش ملا محسن فیض-و دولت¬های شیعی گزارش و تحلیل می¬کند. در این بخش شمار جمعیت، ساختار محله‌ی کلیمیان کاشان، رشد ادبیات فارسیهود در کاشان، شخصیت-های دینی و ادبی یهودیان کاشان از قبیل ملا مشههلوی، ربی یهودا بن العازار،سعیدای سرمد کاشانی، بنیامین بن میشائیل (امینا)، بابایی بن فرهاد، بابایی بن لطف معرفی می¬گردد. این گزارش و تحلیل نشان می¬دهد که با وجود برخی آزارهای حکومتی،می‌توانیم عصر صفوی را اوج دوران رشد و شکوفایی جامعه‌ی یهودکاشان، هم در حوزه اقتصاد و هم در حوزه فرهنگ و مذهب بدانیم؛ لذا در همین عصر عنوان «اورشلیم کوچک» به کاشان اختصاص یافته است.