بازیابی طرح و ساختار فضایی داغ باغیِ خوی

چکیده مقاله

خوی از دیرباز، یکی از شهرهای مهم ایران بوده¬ و با توجه به جایگاه ویژه¬ی سیاسی و آب¬و¬هوای مطبوع آن زمینه¬ی مناسب برای ایجاد باغ همواره فراهم بوده ¬است. با این وجود، داغ¬باغی تنها باغ قدیمی شهر است که از آن آثار و نشانه¬هایی اندک در دامنه تپه¬های قلاّبی و همچنین خاطره مردم شهر بر¬جای مانده ¬است. باغ در جنوب شهر واقع شده و فضای نسبتاً وسیعی را به خود اختصاص داده است. تصاویر هوایی منطقه، محدوده و تا حدودی شکل باغ را نمایش می¬دهند. داغ¬باغی فعلی، زمینی وسیع به شکل مرتع است که تعداد کمی درخت میوه نیز در آن قابل مشاهده است؛ با این وجود مردم منطقه توصیفات زیبایی از آن ارائه می¬دهند و از جایی هم¬ردیف با باغ¬های تاریخی ایران یاد می¬کنند. این پژوهش با بررسی وضعیت موجود و مرور اسناد و تصاویر مختلف، به شناسایی ساختار معماری، گیاهی و آبی باغ می¬پردازد و تلاش می¬کند شکل کلی آن¬را بازیابی کند. برای نیل به این مقصود، متون و اسناد تصویری مطالعه می¬شوند و نتایج با آثار برجای¬مانده موجود مطابقت داده می¬شوند. مجموع بررسی¬های صورت گرفته شکل باغ را آشکار ساخته و چگونگی شکل¬گیری و سیر تاریخی و تحول آن را روشن می¬کند. باغ در دوره¬ی زندیه و به دست احمدخان دُنبُلی، امیر خوی و سلماس، ساخته شده ¬است. شکل و ترکیب فضای باقی¬مانده، نشان از باغی طرح¬اندازی شده دارد که بخش¬ها و زیرمجموعه¬های آن هم¬چون سایر باغ¬های تاریخی ایران، با طراحی شکل گرفته است. درون باغ از 6 تخت یا طبقه شکل گرفته و در گذشته هر یک از این طبقات دربر دارنده درختان میوه¬ی مختلف بوده است. دو ردیف درخت چنار از ورودی تا انتهای باغ ادامه داشته و در نهایت به کوشک زیبایی با حوضی در مقابل آن می¬رسیدند. آب از تپه پشت بنا از این حوض سرازیر شده و تمام این طبقات را به سمت پایین می¬پیمود. دسترسی به هر طبقه نیز با دو ردیف 9 پله¬ای صورت می¬گرفت.