الگوی تلفیقی طراحی سؤال در کتاب‌های درسی دانشگاهی: مطالعه موردی کتاب‌های درسی گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی «سمت»

چکیده مقاله

سؤال‌های مناسب‏ بر کسب دانش، پرورش ادراک و تحریک تفکر ارزیابانه و انتقادی تأثیر می‌گذارند. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگویی تلفیقی برای طراحی سؤال کتاب‌های درسی دانشگاهی و مطالعه موردی کتاب‌های درسی گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی سازمان «سمت» بر مبنای آن الگوست. برای این منظور، از روش پژوهش تحلیل محتوا و مطالعه موردی استفاده شد. ابتدا، منابع معتبر چاپی در حوزه طراحی سؤال کتاب‌های درسی دانشگاهی از نظر محتوا تحلیل و چارچوب الگوی نظری با رویکردی تلفیقی مشخص و سپس، برای بررسی روایی الگو، از هشت متخصصِ موضوع، به صورت هدفمند، نظرخواهی شد. در ادامه، 1323 سؤال در هشت کتاب از دو گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی 1392-1397 سازمان «سمت» به صورت موردی براساس الگوی پژوهش تحلیل شد. نتایج آن نشان داد که الگوی مطلوب طراحی سؤال باید با توجه به سه بعد اصلی سلسله‌مراتب یادگیری، درگیری دانشجویان در درس و انواع تفکر هم‌گرا و واگرا طراحی شود. بر این اساس، الگوی نهایی شامل سه بُعد اصلی، سیزده سؤال اصلی و بیست و پنج سؤال فرعی بود. نتایج ارزیابی آن سؤال‌ها نشان داد که از 1323 سؤال، با 827 سؤال (51/62%) مهارت‌های سطوح پایین یادگیری و با 496 سؤال (49/37%) مهارت‌های سطوح بالای یادگیری تعیین شدند. 5/10 درصد از سؤال‌ها به پرورش تفکر واگرا و 5/89 درصد آن‌ها به پرورش تفکر هم‌گرا مربوط بود