بازشناسی مستندات قرآنی قراردادهای صلح در صدر اسلام، حسین ستار

چکیده مقاله

مشروعیت انعقاد پیمان صلح بین مسلمانان و کفار امری مورد اتفاق میان مفسرین قرآن است. در صدر اسلام این پیمان ها با مدت زمان مشخص و براساس مصلحت مسلمین انجام می پذیرفت. به گواهی تاریخ صلح حدیبیه، صلح با یهودیان یثرب، صلح با قبیله بنی مُدلج، صلح با قبیله اشجع به فرمان ر سول اکرم منعقد گردید. با عنایت به این پژوهش، هر کدام از صلح هایی که رسول اکرم و امام حسن مجتبی در صدر اسلام پذیرفتند مبتنی بر مستندات قرآنی است. در این جستار مشخص گردید که نبردهای صدر اسلام به قراردادهای متعددی نظیر 1-عقد مهادنه 2-عقد موادعه منجر گردیده است. با کنکاش تفسیری و ارزیابی مستندات قرآنی این قراردادها روشن گردید که اولاً درست است اسلام در صدد جلوگیری از هرگونه درگیری نظامی بوده اما مسلمین باید در صورت قوت و قدرت کافی صحنه نبرد را به سود خود به پایان ببرند؛ چراکه کفار لجوج هیچ گاه تحت بیرق حاکمیت مسلمین نخواهند رفت و غلبه دین حق را برنتابیده و فرامین اسلام آنان را به ستوه در می¬آورد ثانیاً صلح امام حسن مجتبی با معاویه کاملاً منطبق بر سیره جد بزرگوار ایشان رسول اکرم و برگرفته از رهنمودهای قرآنی بوده و امام حسن در صلح خود با اتخاذ سیره و روش رسول اکرم در صلح حدیبیه رسوایی معاویه را برای همگان مشخص نمودند؛ به بیان دیگر صلح این دو بزرگوار منتج به غرض واحدی گردید: رسوایی و نقض پیمان مشرکین و مخالفان معاند. ثالثاً مشخص شد از منظر منطق قرآن، اسلام نه دین جنگ است و نه دین صلح؛ بلکه مصلحت، حرکت در مسیر دین و تربیت انسان ها مهم است و رهبران حقیقی اسلام همواره سعی نمودند تا جذب حداکثری و دفع حداقلی، برای اسلام به ارمغان آید.