گونه‌شناسی روایات معراجیّه

چکیده مقاله

مطالعه‌ی اجمالی پیرامون معراج پیامبر اسلام(ص) روشن می‌سازدکه ادراکات حاصل از این واقعه‌ی سترگ، نقش بسزایی در تفسیر معصومین(ع) از قرآن داشته است، امّا این مهّم در شمار دستاوردهای متعدّدی که برای معراج ذکر شده و نیز در تحقیقات بسیاری که در شئونات مختلف معراج صورت گرفته، مغفول مانده است. برای پاسخ به این سوال که کارکرد معراج پیامبر(ص) در تفسیر اهل بیت(ع) از قرآن چیست؟ با توجه به آنکه در هیچ آیه‌ای به صراحت سیرشبانه پیامبر(ص) نیامده و اغلب داده‌ها بر محور روایات می‌چرخد،گونه‌شناسی روایاتِ معراجیّه‌ای که ذیل آیات قرآن از اهل بیت(ع) نقل شده، راهکاری است که این پژوهش بکار گرفته تا با ارائه‌ی تعداد اندکی از انواع گونه‌های این روایات، به اثرگذاری معراج در تفسیر قرآن پی برد. ضمن اذعان به قلّت گونه‌های مشاهده‌‌ نشده در روایات معراجیّه(که در صورت وجود، حاکی از تعداد اندک آنهاست)، یافته‌ها نشان می‌دهد اغلب گونه‌های ذکر شده برای سایر روایات در روایات معراجیّه‌ی منقول از اهل بیت(ع) نیز وجود دارد، علاوه بر این گونه‌هایی مستقل، با عناوین نوین در این روایات قابل ذکر است. نتیجه آنکه معراج؛ بستری است که فرصت مشاهده عینی اِنذارها و بشارت‌ها، ذکرمصادیق و بیان جزئیاتی که قرآن نسبت به آن مسکوت بوده است را در غالب روایات برای اهل بیت(ع) فراهم آورده است.