تأملی برآداب کهن رزم و جنگاوری بر اساس دارابنامۀ بیغمی

Abstract

مقالۀ حاضر به بررسی دارابنامه (887 ه.ق) یا به تعبیر دقیق‌تر فیروزشاه‌نامه می‌پردازد. دارابنامه، یکی از کهن‌ترین حماسه‌‌های عاشقانه و عامیانۀ فارسی ایران قبل از اسلام است که محمد بیغمی آن را دربارۀ قهرمانی‌های فیروزشاه پسر داراب کیانی روایت کرده و محمود دفترخوان آن را نگاشته است. نویسندۀ مقاله با توجه به این نکته که داستان‌های عامیانۀ کهن می‌توانند منبع ارزشمندی برای کشف آداب و رسوم دوران روایت داستان نیز باشند، درنظر دارد با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر متن دارابنامۀ بیغمی -که حماسه‌ای عاشقانه (رمانس) است- گوشه‌‌هایی از آداب و رسوم جنگاوری ایران کهن را بازنماید؛ ازاین‌رو می‌کوشد با پاسخ به این پرسش که آیین رزم و جنگاوری در دارابنامۀ بیغمی چگونه است و آداب و رسوم جنگاوری این داستانِ متعلق به ایران پیش از اسلام، چقدر با آداب و رسوم اسلامی و دوران نویسنده مطابقت دارد؟، تبیین کند داستان‌های عامیانه از جمله دارابنامه، علاوه بر تبیین آداب و رسوم مرسوم در ایران کهن و دوران پیدایش خود، آداب رایج دوران کتابت داستان را نیز منعکس می‌کنند؛ چنانکه می‌توان گفت بسیاری از آیین‌های مرسوم رزم در دارابنامه بیغمی، متعلق به عصر اسلامی است؛ به‌گونه‌ای‌که این اثر را از نظر ویژگی‌های رزمی می‌توان با شاهنامه‌ها، فتوت‌نامه‌ها وآثار پهلوانی فارسی مطابقت داد.