«تصوف و آداب آن از نظر ابوسعید ابوالخیر بر طبق اسرارالتوحید»

چکیده مقاله

ابوسعید ابوالخیر یکی از بزرگترین عرفای قرن چهارم و پنجم هجری است که در بین عرفای اسلامی- ایرانی جایگاه والایی دارد؛ تاجایی¬که حتی برخی او را مؤسس نظام خانقاهی می¬دانند. کرامات خاص و بی¬نظیر ابوسعید، دیدگاه¬های خاص او دربارۀ سفرحج، عقاید خاص او دربارۀ سماع و مساوی¬دانستن آن با نماز و خرقۀ سماعی، نظراتش دربارۀ زلّه¬بردن، گدایی¬کردن و همنشینی با طبقات مختلف جامعه حتی خطاکاران و درباریان و استفاده از موقوفات و اموال ایشان برای فراهم¬کردن مخارج خانقاه، اطعام صوفیان به شکرانۀ فتوح روحانی، تقیّد به ماجری¬گویی و شیوه¬های جدید آن؛ ازقبیل: خرقه بازستدن و بیرون نهادن زاویۀ خطاکار از خانقاه به هدف تکامل صوفیان و عبرت¬گیری دیگران، ترتیب سفره و سفره به صحر افکندن، تأکید بر فضیلت صحبت، اعتقاد به جایگاه شیخ و پیر و تأثیر مصاحبت و انفاس وی در هدایت صوفیان و پایه¬گذاری سنّت عرس پس از مرگ وی در بین صوفیان، از موضوعاتی است که ابوسعید، گفتار، رفتار و آداب مرسوم بین مریدان او را چنان تشخّصی بخشیده که بعداً الگوی دیگر مشایخ شده¬است. دیدگاه¬های متمایز و ویژگی¬های برجستۀ ابوسعید نگارنده را برآن¬داشت تا در این مقاله برمبنای اسرارالتوحید به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی تصوف و آداب و رسوم آن از دیدگاه ابوسعید بپردازد تا ضمن معرفی مختصر وی و تبیین نظرات و عقاید وی دربارۀ تصوف و آداب و رسوم آن، او و جایگاهش در عرفان و تصوف را بیشتر و بهتر به خوانندگان بشناساند.