مؤلفه‌های سوررئالیستی در شعر بیژن نجدی

چکیده مقاله

سوررئالیسم در پی پرده‌برداری از واقعیت‌هایی است که در ضمیر ناخودآگاه ما نهفته‌است و فقط از طریق عالم اوهام و رؤیا به آثار هنری راه پیدا می‌کند. ردّ پای سوررئالیسم در ابعادی گستره در بسیاری از اشعار موزون و منثور فارسی دیده می‌شود. بیژن نجدی، یکی از پرچمداران مدرنیسم ادبی در شعر و داستان معاصر است. شعر او به­دلیل  نگارش خودکار، غلبۀ فضای گسست و چیرگی ناخودآگاه، با شعر هم‌عصرانش متمایز است و در فضایی سوررئالیستی سیرمی‌کند. نگارندگان با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر متن کتاب واقعیت رؤیای من است، می­کوشند با پاسخ­دادن به این پرسش‌ بنیادی که با استناد به چه مؤلفه‌هایی می‌توان بیژن نجدی را شاعر سوررئالیستی دانست؟ مؤلفه‌های سوررئالیستی را در شعر وی  بررسی ­کنند. نتایج پژوهش حاکی از اثرپذیری عمیق شاعر از زیبایی‌شناسی سوررئالیستی و مانیفست‌های این مکتب است؛ اشعار نجدی با گریز از هنجارهای مهم‌ترین قرارداد اجتماعی، یعنی زبان شکل گرفته‌است. درنظرگرفتن معانی تازه برای کلمات، دادن ویژگی‌های هنری به اشیاءِ معمولی و خلق شیءِ سوررئالیستی، هم‌نشینی آزاد و پیشامنطقی واژگان در محورهای جانشینی عمودی و افقی شعر، نقض منطق معنایی، وفور اندیشه‌های سرکش و نامرتبط، شکل‌گیری تصاویر فراواقعی و متناقض‌نما، شناوری زمان و مکان، غلبۀ تاریکی بر روشنایی، وحشت و اضطراب و هزل‌گویی در اشعار او نمایانگر اتوماتیسم ذهنی، نگارش خودکار و روایت شاعر از عالم رؤیا و ناخودآگاه است.