« بررسی آداب و رسوم خانقاهی در متون منثور متصوفه تا قرن هفتم هجری»

چکیده مقاله

در دوره¬های اولیه تشکیل تصوف بتدریج صوفیان با محوریت مشایخ برجسته، خانقاه¬ها را به عنوان بزرگترین و گسترده¬ترین نهاد اجتماعی متصوفه تشکیل دادند. پس از تثبیت تصوف، خانقاه در عرفان اسلامی- ایرانی به عنوان جایگاه تجمع مشایخ و صوفیان و درنتیجه تربیت مریدان قرار گرفت. خانقاه¬ها نقش و اهمیت بسزایی در پرورش، تربیت و تکامل مریدان داشتند. ازآنجا که برای زندگی مسالمت¬آمیز گروهی رعایت آداب و مقرراتی خاص ضرورت دارد؛ پس برطبق این قاعده، بزرگان طریقت نیز برای ایجاد آرامش و فراغت خاطر که لازمه ذکر و عبادت و خودسازی است در نظام خانقاهی که مکانی برای زندگی دسته جمعی صوفیان بود به وضع آداب و رسومی خاص پرداختند که این آداب، مقررات لازم الاجرایی را برای مریدان از قبل از ورود ایشان به خانقاه تا هنگام خروج درنظر می¬گیرد تا ضمن فراهم ساختن امنیت خاطر صوفیان در خانقاه با وضع قوانین خاص ناظر بر تنبیه و مجازات افراد خاطی با جلوگیری از بروز اختلاف میان ایشان به تکامل عرفانی و بخصوص اخلاقی آنها کمک کند. نگارنده این مقاله می¬کوشد برای اولین¬بار به هدف انعکاس نقش و اهمیت خانقاه¬ها در رشد و تکامل عرفان اسلامی آداب و رسوم خانقاهی را براساس برجسته¬ترین متون منثور صوفیه تا قرن هفتم هجری که دوره عرفان عملی محسوب می شود، بازنماید.