نظام هندسه نظری در کاربندی‌های دوپا قالب شاغولی، برگرفته از دایره محیطی در معماری ایرانی

چکیده مقاله

کاربندی‌ در زمره مهم‌ترین علوم هندسی در هنرهای اسلامی ایران است که در مردم وار نمودن و به نظم درآوردن فضاهای داخلی نقش مهمی دارد. ویژگی‌های شکلی، ساختاری، جنس و نقش سازه‌ای آن‌ها در زمره موضوعات مهمی است که به کاربندی‌ها تنوع ویژه‌ای بخشیده است. به‌رغم اهمیت، پژوهش در این حوزه آن‌گونه که باید عمیق نشده است. پژوهش باهدف شناخت نظام هندسه نظری کاربندی‌ها و مبتنی بر دایره محیطی، نوع دوپا قالب شاقولی را مبنای بررسی قرار داده است. پژوهش دو پرسش اصلی را دنبال می‌کند. نخست آنکه تغییرات فراوانی شیوه‌های اتصال، تناسب ابعادی و نسبت‌های هندسی زمینه‌ کاربندی‌های دوپا قالب شاغولی چگونه است؟ پرسش دوم آن است که انواع زمینه کاربندی‌های دوپا و تناسبات هندسی آن‌ها کدام‌اند؟ بر این اساس، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و تحلیل‌های نظری، از طریق دایره محیطی، هندسه نظری 205 حالت از رسمی‌های دوپای 8 تا 24 قالب شاغولی بررسی‌شده و با حذف آلت سنبوسه، به طبقه‌بندی انواع، حالت‌های اتصال و تعداد حالت‌های ممکن در این نمونه‌ها پرداخته‌شده است و درنهایت، بهترین حالات رسمی دوپا برای طول و عرض زمینه‌ها مشخص‌شده و زمینه‌های مناسب براساس نسبت طلایی Φ معرفی‌شده است. یافته‌ها مبین آن است که رسمی دوپای 8، کمترین تعداد فراوانی (یک نوع حالت) و رسمی دوپای 22 و 24، بیشترین تعداد فراوانی (48 نوع حالت مختلف) را دارا می‌باشد و با افزایش نوع رسمی دوپا از 8 به 24، فراوانی آن رسمی نیز بیشتر یا برابر رسمی دوپای قبل از خود می‌گردد. نتایج نشان می‌دهد که هرچه تعداد اتصالات بیشتر شود، فراوانی تعداد رسمی‌های دوپا نیز بیشتر خواهد شد و تعداد زیادی از زمینه‌های رسمی‌ دوپا از قوانین نسبت‌های طلایی فیبوناچی و عدد طلایی Φ پیروی می‌کنند.