مکان یابی اسکان موقت زلزله زدگان در بافت تاریخی؛ مبانی و استراتژی ها

چکیده مقاله

تجارب زلزله‌های پیشین در ایران حاکی از فقدان برنامه‌ی‌ اسکان مبتنی بر ظرفیت‌های مکانی جامعه‌ی آسیب‌‌‌دیده است. به دلیل آسیب­پذیری بالای بافت‌های تاریخی و به‌منظور کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن، مکان­یابی اسکان موقت زلزله­زدگان، یکی از مهم‌ترین چالش­های برنامه‌ریزان به شمار می‌‌آید و لذا نیازمند برنامه‌ریزی و باز- طراحی است. با عنایت به نقاط کانونی بالقوه‌ی موجود ازجمله ابنیه‌ی متروکه و زمین‌های بایر، برنامه‌ریزی اسکان موقت زلزله در این‌گونه بافت‌ها دارای ظرفیت‌هایی است که در صورت بهره‌مندی صحیح از آنها، آسیب‌های اجتماعی و ابعاد روحی- روانی ناشی از وقوع بحران، به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. انتظار می‌رود تا با مکان گزینی صحیح محل‌های اسکان موقت، ضمن تمرکز برنامه‌ریزی‌ها مبتنی بر ظرفیت‌های محلی، زمینه‌های کاهش مخاطرات اجتماعی و ابعاد اقتصادی نیز فراهم گردد. پژوهش حاضر، کمی و مبتنی بر تحلیل داده‌ها است. در حوزه‌ی روش‌شناسی، ضمن انجام مطالعات کتابخانه‌ای و واکاوی موضوع زلزله‌ در بافت‌های تاریخی و مطالعات میدانی، مبتنی بر نرم­افزار GIS و روش­ سلسله مراتبی (AHP)، مکان‌های مناسب اسکان موقت اولویت‌بندی و تعیین شده‌اند. یافته‌های پژوهش مبین آن است که فاصله از سکونتگاه­های قبلی، کاربری­های منتخب جهت اسکان، فاصله از شریان­های دسترسی­، فاصله از مراکز امدادی و مراکز بحران­زا، مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار در مکان گزینی اسکان موقت به شمار می‌روند. در محله­ی محتشم، فضاهای باز، بایر و مخروبه و نیز آب­انبارها ظرفیت‌های بالقوه‌ای هستند که غالباً در منطقه­ی امن قرار گرفته و قابلیت تغییر کاربری به فضاهای اسکان موقت را دارا می‌باشند؛ به­گونه­ای که با طراحی و یا باززنده‌سازی آنها، ساکنان در نزدیکی محل زندگی خود اسکان داده شده و از سرانه‌ی مطلوب شانزده مترمربعی به ازای هر نفر بهره‌مند خواهند شد.

اسکان موقت، مکان­یابی، بافت تاریخی، روش سلسله مراتبی.