تحلیل اقلیمی و ردیابی توفانهای گردوغبار فراگیر در جنوب و مرکز ایران

چکیده مقاله

در سالهای اخیر گستردگی و شدت توفان های گرد و غبار در نواحی غرب و جنوب غربی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص خود موجب شده است که این پدیده از عمده ترین مخاطرات زیست محیطی در این نواحی باشد. پژوهش حاضر به بررسی توفان گرد و غبار در نواحی جنوبی و مرکز ایران در بازۀ زمانی 2002 تا 2009 پرداخته است. برای این مهم، از داده های هواشناسی، داده های سینوپتیکی جو میانه و بالا، مدل رهگیری جریان باد برای شناسایی مناطق منشأ و ردیابی توفان های گرد و غبار در ایستگاه های شیراز، فسا و بوشهر استفاده شده است. بررسی داده های پایگاه گردشی زمینی نشان می دهد که سال 2008 از نظر کاهش میدان دید و دوام روزهای همراه با گرد و غبار، دارای شدیدترین توفان های گرد و غبار در بازۀ مطالعاتی بوده است، به طوری که 10 ژوئن 2008 با میدان دید کمتر از 500 متر شدیدترین روزگرد و غباری ایستگاه های مطالعاتی است. نتایج رهگیری جریان باد که با استفاده از مدل HYSPLIT در شدیدترین روز گرد و غباری انجام شد، نشان می دهد که این تودۀ گرد و غباری از مناطق شمال غرب عراق و شرق سوریه سرچشمه گرفته و با جهت شمال غربی جنوب شرقی وارد ایران شده است. نتایج پایگاه گردش جو میانه و بالا نشان می دهد که در 10 ژوئن 2008 با حاکمیت مرکز کم فشار قوی در شرق ایران و پرفشار در شمال آفریقا، بادهای غربی ایجاد و سبب ورود گرد و غبار حداکثری به منطقه شده اند. در مجموع نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که مدل رهگیری جریان باد و بررسی های جوی قابلیت مناسبی برای تشخیص و پایش مسیر حرکت توفان های گرد و غبار دارند.