شناسایی و اولویت‌بندی عوامل ایجاد شرایط اضطراری (بحرانی) در تورهای گردشگری

چکیده مقاله

گردشگری، به‌منزلۀ نیاز اساسی جوامع امروزی، با بحران‌های گوناگون طبیعی و انسانی مواجه است که امنیت گردشگران را به خطر می‌اندازد. ازاین‌رو، پژوهش پیش‌رو با هدف شناسایی و اولویت‌بندی عوامل ایجاد شرایط اضطراری (بحرانی) در تورهای گردشگری انجام شده است. ابتدا این عوامل براساس نظرسنجی از کارشناسان ذی‌ربط و نتایج پژوهش‌های مشابه شناسایی شد. سپس، پرسش‌نامه‌ای براساس شاخص‌های انسانی، مدیریتی، اجتماعی، طبیعی و سیاسی با طیف پنج‌تایی لیکرت تدوین و پس ‌از کدگذاری و تأیید روایی و پایایی، در بین نمونۀ آماری توزیع شد. درنهایت، داده‌ها با آزمون‌های کولموگروف-اسمیرنوف، اسپیرمن، فریدمن و مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد که متغیرهای هجوم گردشگران بیش از ظرفیت تحمل (آمارۀ 017/209 و میانگین 7818/4)، کیفیت نامطلوب امکانات و خدمات گردشگری (آمارۀ 805/206 و میانگین 734/4)، وجود تورهای خودگردان بی‌مجوز و رقابت با تورهای قانونی (آمارۀ 492/200 و میانگین 7291/4) بیشترین تأثیر را در ایجاد شرایط بحرانی تورها دارند. علاوه‌بر این، از نظر مدیریتی هجوم گردشگران بیش از ظرفیت تحمل (بار عاملی 94/0)، از نظر سیاسی ناامنی ناشی از جنگ و تروریسم (بار عاملی 79/0)، از نظر طبیعی شرایط نامناسب آب‌وهوایی (بار عاملی 76/0)، از نظر اجتماعی شیوع بیماری‌های واگیردار (بار عاملی 67/0)، از نظر انسانی شاخص خسته‌کنند‌گی مسیر (بار عاملی 64/0) و در الگوی کلی عوامل‌ اجتماعی و مدیریتی (بار عاملی 98/0 و 73/0) مؤثرترین علل ایجاد شرایط اضطراری تورها هستند. درمجموع، ریسک ناشی از رقابت ناسالم تورگردان‌ها و محوطه‌های گردشگری، مسائل فرهنگی و اجتماعی گروه‌های گردشگری، منابع و امکانات مقصد، شیوع بیماری و حوادث غیرمترقبه مهم‌ترین بحران‌های تورگردانی هستند که به مدیریت و برنامه‌ریزی متولیان امر نیاز دارد.