مدل سازی و پهنه بندی رفتار بیابان براساس پارامترهای ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: حوضه کویر حاج علی قلی)

چکیده مقاله

روند فزاینده بیابانیزایی در اقصی نقاط ایران، یکی از جدیترین معضلات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی است که کنترل آن از دغدغههای ملی محسوب میگردد. بنابراین ارزیابی عوامل موثر، شناسایی دامنه تاثیر آنها و مدلسازی رفتار بیابان می تواند در پیشبینی روند آتی و جلوگیری از گسترش بیابانزایی مفید واقع شود . لذا هدف از این پژوهش مدل سازی ژئومورفولوژیکی و پهنهبندی رخداد بیابانزایی حوضه کویر حاج علی قلی با استفاده از مدل های آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بدین منظور ابتدا لایه های رقومی پارامترهای ژئومورفولوژی نظیر جنس مواد، واحدهای ژئومورفیک، کلاس های فرسایشی، طبقات ارتفاعی، شیب و جهت شیب تهیه، و با لایه بیابانزایی منطقه تلاقی داده شد . پس از تشکیل پایگاه داده از طریق محاسبه مساحت واحدهای همگن، مبادرت به رابطه سنجی بین پارامترهای ژئومورفیک و طبقات بالفعل بیابانزایی گردید و مقادیر برآورد شدهی ضریب تبیین به عنوان دامنه تاثیر پارامترها در فرایند تخریب اراضی لحاظ گردید. نهایتاً جهت پهنه بندی رخداد بیابانزایی، لایههای رستری پارامترها براساس دامنه تاثیر و مدل گام به گام بایکدیگر تلفیق، و نتایج مورد ارزیابی دقت قرار گرفت. نتایج دربردارنده نقشه پهنهبندی منطقه مطالعاتی از پهنه خیلی شدید تا پهنه فاقد بیابانزایی میباشد، بطوریکه پهنه بیابانزایی خیلی شدید 65 درصد ) از تخریب اراضی فعلی را به خود / 482 کیلومترمربع ( 75 / وسعتی معادل 2412 کیلومترمربع را دارد. پهنه بیابان زایی / اختصاص داده و امکان افزایش مساحت تا 85 25 درصد ) از وسعت تخریب اراضی فعلی در / 184 کیلومترمربع ( 14 / شدید نیز که 3023 کیلومترمربع توسعه یابد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل و / برگرفته، میتواند تا 92 نقشه پهنهبندی، روند نزولی شاخص ارزیابی دقت را از پهنه خیلی شدید به پهنه فاقد بیایان زایی نشان داده و بیانگر دقت لازم میباشد. در مجموع حوضه کویر حاج علی قلی از منظر تخریب اراضی بر مبنای پارامترهای ژئومورفیک یک اکوسیستم ناسالم بوده و دارای رفتار ناهنجار است که تنشهای ناشی از افزایش رخداد بیابانزایی را میتوان عامل اصلی ناسالمی سیستم و ناهنجاری رفتار آن برشمرد.