مطالعه کیفی قابلیت بازگشت پذیری پوشش گیاهی در پاسخ به تغییرات بلند مدت بارش (مطالعه موردی: بخشی از حوضه آبریز نمکزار خواف، استان خراسان جنوبی)

چکیده مقاله

پوشش گیاهی از مهم ترین اجزاء حیاتی اکوسیستم به شمار می آید که تحت تاثیر عوامل محیطی، همواره در حال سازگاری یا تغییر به سمت تعادل نهایی است. یکی از نشانه های سلامت اکوسیستم، قابلیت بازگشت پذیری پوشش گیاهی پس از رفع آشفتگی های محیطی است. هرچند پوشش گیاهی مناطق خشک و نیمه خشک، روش های متفاوتی برای مقابله با نیروهای مخرب دارد؛ اما تداوم این عوامل می تواند این قابلیت را مختل سازد. نتیجه چنین وضعیتی بیماری و در نهایت تخریب اکوسیستم خواهد بود؛ بنابراین، آشکار سازی، پیش بینی تغییرات بلند مدت اکوسیستم و مدیریت چنین تغییراتی از اهمیت زیادی برخوردار است. این پژوهش، در حوضه آبریز نمکزار خواف در شمال شرق استان خراسان جنوبی با هدف مطالعه و تعیین کیفی قابلیت بازگشت پذیری اکوسیستم و عکس العمل پوشش گیاهی طبیعی به تغییرات شدید بارندگی بلند مدت و خشکسالی به عنوان آشفتگی محیطی انجام پذیرفت. به همین منظور، ابتدا استاندارد سازی بارش سالانه در طول بازه زمانی سی ساله و تعیین مدت و شدت دوره های خشک، تر و نرمال با روش شاخصاستاندارد بارش (اس.پی.آی) انجام گرفت و سپس بازگشت پذیری اکولوژیکی پوشش گیاهی بر مبنای ترسیم پلات میانگین - واریانس شاخص ان.دی.وی.آی تغییر یافته (تی.ان.دی.وی.آی) به صورت کیفی مورد مطالعه قرار گرفت. این تغییرات، با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست در فصل رشد نهایی پوشش محدوده مطالعه بررسی شد. نتایج، نشان دهنده قابلیت بازگشت پذیری و ترمیم پوشش گیاهی مستقردر محدوده مورد مطالعه پس از رفع خشکسالی های شدید تا متوسط است. بر اساس نتایج این مطالعه، سلامت اکوسیستم محدوده مورد مطالعه بر اساس قابلیت بازگشت پذیری پوشش گیاهی، با وجود قرارگرفتن در اقلیم خشک و مواجهه با خشکسالی های شدید با تداوم دو سال و کاهش بارندگی نسبت به میانگین به مدت 6 سال متوالی مورد تایید قرار گرفت.