کاربرد شاخص خود‌همبستگی فضایی موران در تحلیل فضایی-زمانی آلاینده‌ی PM۲.۵ (مطالعه موردی: شهر تهران)

چکیده مقاله

زمینه و هدف: ذرات معلق یکی از مهم­ترین آلاینده­های هوای شهرهای ایران به­ویژه تهران است که به دلیل خطرات بهداشتی متعدد سلامت ایرانی­ها را تهدید می­کند. میزان خطرات این ذرات به تغییرات زمانی- مکانی غلظت آن­ها در هوا بستگی دارد. از این رو، هدف این پژوهش، تحلیل مکانی و زمانی PM2.5 در هوای شهر تهران با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی است. مواد و روش­ها: داده­های ساعتی غلظت PM2.5 طی سال 1395 از 38 ایستگاه­ سنجش آلودگی هوا جمع­آوری شد و به­صورت ماهانه، فصلی و سالانه آنالیز شد. به­منظور پهنه­بندی غلظت PM2.5، از درون­یابی وزن­دهی معکوس فاصله استفاده شد. وجود خودهمبستگی مکانی در داده­ها توسط شاخص موران بررسی شد و خوشه­بندی داده­ها توسط شاخص­های موران جهانی و محلی صورت پذیرفت و نهایتاً جهت تعیین لکه­های داغ این آلاینده در شهر تهران از شاخص Getis-Ord-Gi استفاده شد. یافته­ها: نتایج حاصل از پهنه­بندی و خودهمبستگی مکانی محلی و جهانی به همراه تحلیل لکه­های داغ غلظت آلاینده­ی PM2.5 نشان داد که غلظت این آلاینده­ از سمت شمال به جنوب تهران روند افزایشی دارد به­طوری که مناطق واقع در جنوب تهران به ویژه ایستگاه­های شهر ری، از آلوده­ترین مناطق شهر تهران بودند. همچنین نتایج نشان داد که غلظت این آلاینده در دو فصل سرد بیش­تر بود به­طوری­که بیشترین لکه­های داغ در این دو فصل شناسایی شدند. استفاده هم­زمان از چند تحلیل مکانی نشان داد که شهر تهران به دو بخش شمال غیرآلوده و جنوب آلوده قابل تفکیک است که این موضوع باید توسط برنامه­ریزان شهری جهت بهبود کیفیت هوای تهران در نظرگرفته شود.