نقدی بر گزارش اتان کلبرگ در ضد شیعی بودن ابواحمد عسکری
سید ابن طاووس در دو کتاب خود به روایات ابواحمد عسکری(لغوی و محدث بزرگ اهل تسنن در قرن 4) توجه نموده و حتی از مزیت نقل او بر دیگران سخن گفته ؛یکی در کتاب الطرائف که از نقل خطبه شقشقیه توسط او گفته و یکی هم در کشف المحجة لثمرة المهجه .در همین کتاب اخیر (ج1 /ص 157) در فصل 154 به نقل وصیت امام علی ع به امام حسن ع به عنوان حسن ختام کتاب پرداخته و آنجا نیز از مزیت سند "مخالفین" (ابو احمد عسکری ) در نقل وصیت امام علی ع سخن به میان آورده:" ورأیت أن یکون روایة الرسالة إلى ولده بطریق المخالفین والمؤالفین....)
در طرائف اما سید به خطبه شقشقیه توجه نموده .میدانیم که خطبه شقشقیه در نهج البلاغه با اسناد متفاوتی از فریقین نقل شده است. سید ابن طاووس اما از این نقلها؛نقل صدوق در معانی الاخبار را که از ابواحمد عسکری است نقل نموده و به دلایل سه گانهای بر نقل سید رضی در نهج البلاغه برتری داده است .از ادله وی در این مسیر به گزارش کلبرگ آن است که : "روایت معانی (الاخبار) را یک مؤلف ضد شیعى تفسیر کرده و بطور ضمنى صحت آن را تأیید نموده است(. کتابخانه ابن طاووس إتان گلبرگ،ترجمه قرائی و جعفریان؛ص 378)
اتان کلبرگ نویسنده کتاب ارزشمند کتابخانه ابن طاووس در رد دلیل سید ابن طاووس مینویسد:
فرض ضد شیعى بودن عسکری با اینکه او چندین بار به عنوان راوی ابن بابویه ظاهر مىشود سازگار نیست(همان)
اما آنچه در اینجا گفتنی است آنکه هم انتساب ضد شیعه بودن ابو احمد عسکری به سید ابن طاووس توسط کلبرگ صحیح نیست و هم استدلال اتان کلبرگ در رد این استناد (به فرض صحت)
الف)آیا سید ابن طاوس مدعی ضدیت ابو احمد عسکری با تشیع است؟ با نگاهی در دو کتاب طرائف و کشف المهجه این عبارات را در توصیف ابو احمد عسکری از سید ابن طاووس خواهیم دید:از مخالفین شیعه(کشف المحجه؛218)؛ من علماء السنه(طرائف؛1/205)؛من روسا مخالفی اهل البیت(همان؛2/417)؛من اعیان رجال الاربعه(همان؛2/419)
میبینید که هیچکدام از عبارات سید بن طاووس متضمن نسبت ضد شیعی به ابواحمد عسکری نیست و کلمه "مخالف" هم نوعا در متون شیعی انتساب شخص به مذاهب غیر امامی است نه ضدیت با تشیع. اصولا رویکرد ابن طاووس در این دو کتاب در استناد به غیر امامیه در انکار و رد آنان است به خصوص در «الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف» استناد او به اقوال مخالفین برای پیدا کردن راه جق است. این کتاب در واقع ردیه ای نویسی بر مخالفین اهل تسنن با استناد به خود آنان است. از این روی سید ابن طاوس هم به سخنان ابو احمد و هم ابوهلال عسکری در نقص و نقض مبانی اهل تسنن و فضیلت تشیع بسیار استناد نموده.
اینکه ابواحمد عسکری ضد شیعی باشد در هیچ منبع تاریخی تاکنون مشاهده نشده است.علائق و اهتمام او به تفکر شیعی آنقدر زیاد بوده که حتی صاحب اعیان الشیعه متذکر به شیعی شدن وی بوده هر چند این ادعا در جای خود پذیرفتنی نیست. ابواحمد عسکری از اهل تسنن بوده است اما روحیه دور از تعصب و نیز اهتمام علمی هیچگاه از او شخصیتی ناصبی/ضد شیعی نساخته است. نمونه آن همین نقل خطبه شقشقیه و بلکه تفسیر مطول آن است که صدوق در معانی الاخبار ذکر کرده است.
ب)اما این ادعای کلبرگ که" فرض ضد شیعى بودن عسکری با اینکه او چندین بار به عنوان راوی ابن بابویه ظاهر مىشود سازگار نیست"(همان) نیز بسیار محل تعجب است. همانگونه که در یادداشت"سخنی کوتاه در مذهب ابو احمد عسکری" اینجا آمدصدوق نه تنها از مخالفان و بلکه از نواصب نیز سخنان فراوانی در کتب متعدد خود نقل نموده به گونه ای که کمتر محدث شیعه ای این تعدد نقل از اهل تسنن و مخالفان مذهبی خود دارد. " اما این نقلها دلیلی بر مذهب مشایخ صدوق نیست.بنابراین صرف نقل و تعدد آن لزومی منطقی با سازگاری مذهبی راوی و مروی عنه ندارد.
از این روی یا ا اتان کلبرگ در استناد عبارت "ضد شیعی" به سید ابن طاوس دچار اشتباه شده و یا مترجمین در ترجمه عبارت کلبرگ.دسترسی به متن انگلیسی کتاب خواهد توانست در این مسیر کارگشا باشد. نهایت چیزی که سید ابن طاوس در خصوص ابو احمد عسکری در ضمن نقل خطبه شقشقیه ادعا کرده غیر شیعه بودن وی است نه ضد شیعه بودن و بین این دو تفاوت بسیاری است. به عبارت سید ابن طاوس در طرائف توجه کنید : انها فی کتاب معانی الاخبار مفسرة بتفسیر حسن بن سعید العسکری من اعیان رجال الاربعة المذاهب، فلو کان له شبهة أو شک ما فسرها ولا اهتم بها، وفی الروایة من الطعون على أئمة الضلال الذین تقدموا على علی بن أبی طالب علیه السلام (الطرائف جلد : 1 صفحه : 419)عبارتی که کلبرگ آن را چنین گزارش نموده :روایت معانی را یک مؤلف ضد شیعى تفسیر کرده و بطور ضمنى صحت آن را تأیید نموده است(کتابخانه ابن طاووس ص378)
توجه به ابو حمد عسکری در آثار صدوق و سید ابن طاووس با توجه به گرایش مذهبی غیر امامی ابو احمد و نوعا در باب ذکر برتری فرهنگ امامی از زبان مخالفین مذهبی است. در این مسیر زبان حق گرا و اندیشه تعصب گریز ابو احمد به یاری عالمان شیعی آمده است.