بررسی جایگاه و معماری مساجد در شهرهای ایرانی- اسلامی )مطالعه موردی : شهر کاشان

چکیده مقاله

یکی از عوامل مهم در پیدایش و گسترش شهرها، مذهب است. شهرهای اسلامی نتیجه اندیشه‌های دین مبین اسلام می‌باشند. در طول ¬تاریخ نیز، مساجد، به دلیل جامعیت، اهمیت، تعدد و جایگاه والایشان در شهرهای مسلمانان، از اصلی‌ترین عوامل شکل‌گیری شهرها و نیز هویت‌دهنده کالبدی و معنوی و ذهنى همه مجتمع‌های زیستی مسلمانان بوده‌اند. مساجد در طول تاریخ همواره از اصلی‌ترین بناهای موجود با معماری‌های بسیار قابل‌توجه و نیز کارکردهای مختلف بودند.کارکردهای مسجد را به گونه‌های مختلـف عبـادی، آموزشـی، ارتبـاطی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی، معماری، هنـری و ماننـد آن تقـسیم کرده‌اند .برای آنکه مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دودسته کارکرد را به‌صورت هم‌زمان تأمین نمایند: 1)کارکردهای آیینی، 2)کارکردهای فرهنگی- اجتماعی، بسیاری از فعالیت‌ها به‌صورت هم‌زمان هر دو کارکرد را در بردارند. با توجه به کارکردهای مختلف مسجد از گذشته تاکنون، می‌توان نتیجه گرفت که مسجد محیط بسیار مناسبی در جهت آموزش و تربیت شهروندان، درزمینه‌های مختلف است. ازاین‌رو ارائه برخى پیشنهاد‌ها برای رعایت جایگاه مسجد و نقش آن در طراحی و برنامه‌ریزی شهرهای مسلمانان، شناخت و بررسی کارکردها و ویژگی‌های اصلی‌ترین موضوعات مربوط به مسجد در متون اسلامى و هم‌چنین نگاهى به سابقه تاریخى مسجد در شهرهای مسلمانان و وضعیت امروز آن‌ها ضرورتی است که مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، به آن‌ پرداخته است.